کلمات ربط شرطی در زبان فارسی‌نو

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان شناسی دانشگاه بوعلی سینا

2 دانشیار گروه زبان شناسی، دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

در این مقاله به بررسی انواع کلمات ربط شرطی در زبان فارسی‌نو براساس رده‌شناسی دکلرک و رید (2001) پرداختیم. در رده‌شناسی معنایی مذکور انواع جملات شرطی براساس نوع جهان ممکن بند شرط عبارت‌اند از: شرطی‌های حقیقی، خنثی، بسته، باز، غیرقطعی و ضدحقیقی. جملۀ شرطی متعارف از یک کلمۀ ربط شرطی برای نشان‌دار کردن ساخت شرطی در ابتدای بند شرط استفاده می‌کند. پیکرۀ این مقاله مشتمل بر 3648 جملۀ شرطی بوده است که از 110 کتاب از قرون چهارم تا چهاردهم هجری قمری استخراج شده‌است. در زبان فارسی‌نو از کلمات ربط مختلفی در نقش کلمۀ ربط شرطی استفاده شده‌است که عبارت‌اند از: «اگر، اگرچه، اگرنه، اگه، تا، که، آنگاه‌که، ولو، فرضاً، همین‌که، درصورتی‌که، والّا، گر، هرگاه، چون و...». براساس محاسبات آماری بر روی کلمات شرطی با بسامد بالاتر از پنجاه به این نتیجه رسیدیم که بین انواع جهان‌های ممکن شرط و انواع کلمات ربط شرطی گرایش‌های مشخصی وجود دارد.

کلیدواژه‌ها


-  ابوالقاسمی، محسن (1375)، دستور تاریخی زبان فارسی، تهران: سمت.
-  ابوعلی سینا، حسین (1331)، طبیعیات: دانشنامه‌ی علائی، به تصحیح محمد مشکوه، تهران: انجمن آثار ملی.
-  احمدزاده، حبیب (1386)، شطرنج با ماشین قیامت، تهران: انتشارات سوره مهر. 
-  ارانسکی، یوسیف (1386)، زبا‌ن‌های ایرانی، ترجمه‌ی علی اشرف صادقی، تهران: انتشارات سخن.
-  اردلان، منوچهر (1356)، لب التواریخ «تاریخ اردلان»، تهران: انتشارات کانون خانوادگی اردلان.
-  اسفزاری، مظفربن اسماعیل (1356)، رساله‌ی آثار علوی، به تصحیح محمدتقی مدرس رضوی، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
-  افلاکی عارفی، احمد (1362)، مناقب العارفین، به کوشش تحسین یازیجی، تهران: دنیای کتاب.
-  آل احمد، جلال (1345)، مدیر مدرسه، تهران: انتشارات کتاب‌های پرستو.
-  باخرزی، ابوالمفاخر یحیی (1383)، اوراد الاحباب و فصوص الآداب، به تصحیح ایرج افشار، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
-  بقایی، سیده عاطفه (1396الف)، «جهان‌های ممکن بند شرط در کتاب «نیرنگستان»»، دومین همایش ملی زبان‌شناسی نقش‌گرا، 15و 16 شهریورماه، دانشگاه بوعلی سینا، 24-25.
-  بقایی، سیده عاطفه (1396ب)، «ساخت صوری جمله‌های شرطی در قابوس‌نامه»، چهارمین همایش متن‌پژوهی ادبی، آذرماه، تهران: سازمان اسناد و مدارک کتابخانه‌ی ملی ایران، جلد چهارم، 473-483.
-  بقایی، سیده عاطفه (1396ج)، «بررسی ساخت صوری جمله‌های شرطی در کتاب «علویه خانم»»، همایش ملی نگاهی نو به زبان و ادب عامه، 9 و 10 اسفندماه، دانشگاه خلیج فارس، 301-310.
-  بهنود، مسعود (1386)، خانوم، تهران: نشر علمی.
-  پیشاوری (1341)، نگارستان عجائب و غرائب، به کوشش محیط طباطبایی، تهران: کتابفروشی ادبیه ناصرخسرو.
تاریخ شاهی (1355)، به تصحیح محمد ابراهیم باستانی پاریزی، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
-  جمالزاده، سید محمدعلی (1333)، دارالمجانین، تهران: کانون معرفت.  
-  حسینی خواندمیر، غیاث الدین (1353)، تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر، تهران: خیام.
-  خرقانی، شیخ ابوالحسن (1354)، نورالعلوم، تهران: کتابخانه‌ی طهوری.
-  خسروی، محمد باقر (1374)، شمس و طغرا، تهران: چاپ فجر اسلام.
-  خوانساری، آقاجمال (1355)، کلثوم ننه، تهران: انتشارات مروارید.
-  خواوندشاه، میرمحمد (1338)، روضه الصفا فی سیره الانبیا و الملوک و الخلفا، به تصحیح جمشید کیان­فر، تهران: انتشارات مرکزی خیام پیروز.
-  سعدی، مصلح بن عبدالله (1383)، کلیات سعدی، به تصحیح بها الدین خرمشاهی، تهران: انتشارات دوستان.
-  سمرقندی، عبدالرزاق (1383)، مطلع سعدین و مجمع بحرین، به کوشش عبدالحسین نوایی، جلد اول، دفتر دوم. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
-  شهری، جعفر (1347)، شکر تلخ، تهران: انتشارات ظهیرالاسلام.
-  طالبوف، عبدالرحیم (1356)، کتاب احمد، تهران: افست چاپخانه فاروس ایران.
-  عنصرالمعالی، کیکاووس بن اسکندر (1335)، قابوس­نامه، به تصحیح امین عبدالمجید بدوی، تهران: ابن سینا.
-  فراهی، میرزا برخوردار (1336)، محبوب القلوب، تهران: مؤسسه مطبوعاتی امیرکبیر. 
-  فروند، جان (1385)، آمار ریاضی، ترجمه‌ی علی عمیدی و محمدقاسم وحیدی اصل، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
-  قاضی منهاج سراج، محمد (1391). طبقات ناصری. کابل: بنیاد فرهنگ جهانداران غوری.
-  قائم مقامی، جهانگیر (1359)، نامه­های پراکنده‌ی قائم مقام فراهانی، تهران: زر. 
-  قبادیانی مروزی، ناصرخسرو (1335)، سفرنامه، به کوشش محمد دبیر سیاقی، تهران: انتشارات کتابفروشی زوار.
-  قزوینی، یحیی (1363)، لب التواریخ، تهران: انتشارات بنیاد و گویا.
-  ماهوتیان، شهرزاد (1378)، دستور زبان فارسی از دیدگاه رده­شناسی، ترجمه‌ی مهدی سمائی، تهران: نشر مرکز.
-  مرادی کرمانی، هوشنگ (1384)، شما که غریبه نیستید، تهران، معین. 
-  مستوفی قزوینی، حمدالله (1336)، نزهه القلوب، به تصحیح محمد دبیر سیاقی.
-  نجفی، ابوالحسن (1374)، «کاربرد «که» در فارسی گفتاری»، نامه‌ی فرهنگستان، شماره‌ی 3، 7-19.
-  نصیری، محمدابراهیم (1373)، دستور شهریاران، به کوشش محمد نادر نصیری مقدم، تهران: انتشارات دلارنگ.
-  نیشابوری، ظهیرالدین (1332)، سلجوقنامه، تهران: گلاله خاور. 
-  واله داغستانی، علیقلی (1384)، تذکره ریاض الشعرا، به تصحیح محسن ناجی نصرآبادی، تهران: اساطیر.
-  وحیدیان کامیار، تقی (1364)، «جمله­های شرطی در زبان فارسی»، زبانشناسی، سال دوم، شماره‌ی دوم، 43- 56.
-  Athanasiadou, A. & Dirven, R. (1997), “Conditionality, hypotheticality, counterfactuality”, In: On Conditionals again. Eds. By Angeliki Athanasiadou & Rene Dirven, Amsterdam/ Philadelphia, John Benjamins Publication.
-  Declerck, R. & Reed, S. (2001), Conditionals: A comprehensive Empirical Analysis, Berlin, Eds. Traugott, E. C. & Kortmann, B. New York, Mouton de Gruyter.
-  Fintel, K. V. (2011), “Conditionals”, In Semantics: An international handbook of meaning, Vol 2. Eds. By Klaus von Heusinger, Claudia Maienborn & Paul Portner, Berlin/ Boston, de Gruyter Mouton.
-  Greenberg, J. H. (1993), “Some universals of grammar with particular reference to the order of meaningful elements”, In Universals of Language. Ed. Joseph H. Greenberg, Pp. 73-113, Cambridge, Mass, MIT Press.
-  Murcia, Celce. M. & Freeman, Larsen. D. (1999), The Grammar Book: An ESL/EFL Teacher’s Course (2nd edition), New York, Heinle and Heinle.
-  Schachter, Jacquelyn. (1971), Presupposition and counterfactual conditional sentence, Ph. D. dissertation, University of California, Los Angeles.