بازنمایی نحوی افعال «خواستن» و «توانستن»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان شناسی دانشگاه اصفهان

چکیده

مقالۀ حاضر در پی بازنمایی ساخت موضوعی افعال«خواستن» و «توانستن» در زبان فارسی است. از آنجا که بر سر وجهی بودن این افعال به علت تصریف‌پذیر بودن آن‌ها ، بین زبان‌شناسان اتفاق نظر وجود ندارد، ابتدا قصد داریم با استفاده از طبقه‌بندی معنایی و صوریِ افعال وجهی در مورد وجهی بودن این افعال تصمیم مناسبی اتخاذ کنیم. سپس به دنبال آن هستیم که با در نظر گرفتن رفتار نحوی-معنایی این افعال، در خصوص کنترلی یا ارتقایی بودن آن‌ها به نتیجه برسیم و پس از آن فرضیات موجود در این زمینه را که تمایز نحوی این افعال را ناشی از ویژگی معرفتی و غیرمعرفتی یا مشارک درونی و برونی بودن آن-ها می‌دانند با داده‌های زبان فارسی محک می‌زنیم.در نهایت به این نتیجه می‌رسیم که در زبان فارسی افعال وجهی +گزاره‌ای چه معرفتی باشند چه غیر معرفتی و چه +درونی باشند و چه -درونی ارتقایی و افعال وجهی -گزاره‌ای کنترلی هستند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


-  اخلاقی، فریار (1386)، «بایستن، شدن و توانستن: سه فعل وجهی در فارسی امروز»، مجلة دستور. ش 3 : 82-132.
-  باطنی، محمدرضا (1354)، مسائل زبان­شناسی نوین (ده مقاله)، تهران: آگاه.
-  رحیمیان، جلال و محمد عموزاده (1392)، «افعال وجهی در زبان فارسی و بیان وجهیت»، پژوهش­های زبانی. د 4. ش 1: 21-40.
-  طبیب‌زاده، امید (1385)، ظرفیت فعل و ساخت‌های بنیادین جمله در فارسی امروز، تهران: نشر مرکز.
-  عموزاده، محمد و حدائق رضایی (1389)، «ابعاد معناشناختی «باید» در زبان فارسی»، پژوهش­های زبانی، ش 1: 57-78.
-  عموزاده، محمد و شادی شاه‌ناصری (1390)، «بررسی پیامدهای ترجمه از انگلیسی بر مقولۀ وجهیت در فارسی»، پژوهش­های زبانی، د 1، ش 2: 21-50.
-  غلامعلی­زاده، خسرو (1374)، ساخت زبان فارسی، تهران: احیاء کتاب.
-  کریمی­دوستان، غلامحسین و نگین ایلخانی­پور (1391)، «نظام وجهیت در زبان فارسی»، پژوهش­های زبانی، د 3، ش 1: 77-98.
-  متولیان، رضوان (1394)، «توزیع ضمیر مستتر در ساخت کنترل اجباری»، جستارهای زبانی، د 6، ش 1: 253-280.
-  متولیان، رضوان (1395)، «بازنمایی نحوی افعال وجهی «بایستن» و «شدن» در زبان فارسی»، جستارهای زبانی، د 7، ش 7: 125-150.
-  مشکوة­الدینی، مهدی (1379)، دستور زبان فارسی بر پایۀ نظریۀ گشتاری، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
-  Barbiers, S. (2006), The syntax of modal auxiliaries, in M. Everaert and H. van Riemsdijk (eds.), The Blackwell Companion to Syntax, Vol. 5: 1–22. Oxford: Blackwell Publishing.
-  Biber, D., Johansson, S., Leech, G., Conrad, S., and Finegan, E. (1999), Longman grammar of spoken and written English. London: Longman.
-  Bybee, J., Fleischman, S., (1995), Modality in grammar and discourse: An introductory essay. In J, Bybee, S, Fleischman (eds.), Modality in Grammar and Discourse (1-14). Amsterdam: Benjamins.
-  Darzi, A. (1993), Raising in Persian. In Proceedings of the Eastern States Conference (pp. 81-92). Columbus, Ohio: Ohio State University.
-  Darzi, A. (1996), Word order, NP-Movement and Opacity Conditions in Persian. PhD Dissertation, University of Illinois at Urbana-Champaign.
-  Depraetere, Ilse & Susan Reed (2006), “Mood and Modality in English”. In: Bas Aarts & April Mc Mahon. The Handbook of English Linguistics. Malden, MA et al.: Blackwell, 269-290.
-  Halliday, M., (1970), Functional diversity in language as seen from a consideration of modality and mood in English. Foundations of Language 6, 322-361.
-  Huddleston, R. (1974), "Further remarks on the analysis of auxiliaries as main verbs" in Foundations of .U m u.agg. 11, 215-229.
-  Huddleston, R., Pullum, G. K., et al. (eds). (2002), Cambridge grammar of the English language. Cambridge: Cambridge University Press.
-  Jackendoff, R. (1972), Semantic interpretation in Generative Grammar. Cambridge, MA: MIT Press.
-  Palmer, F., (1986), Mood and Modality. Cambridge University Press, Cambridge.
-  Quirk, R., Greenbaum, S., Leech, G., and Svartvik, J. (1985), A comprehensive grammar of the English language. London: Longman.
-  Ross, J. (1969), Auxiliaries as main verbs. In W.Todd, (ed.) Studies in Philosophical Linguistics, Series I. Great Expectations Press, Evanston, IL.
-  Schepper, Kees de Joost Zwarts. (2009), Modal geometry: remarks on the structure of a modal map In Hogeweg, Lotte, Helen de Hoop and Andrej Malchukov (eds.), Cross-linguistic Semantics of Tense, Aspect, and Modality. 2009 vii, 406: 245–270.
-  Tavangar, M. and M. Amouzadeh (2009), Subjective modality and tense in Persian. Language Sciences. 31, 853–873.
-  Taleghani, A.H. (2008), Modality, aspect and negation in Persian. Amsterdam: John Benjamins B.V.
-  Vahedi Langrudi, M. (2002), A Syntactic Analysis and Grammaticization of Simple Future with XAST-AN in Persian. The International Journal of Humanities. Volume 9, No. 2, Page 21-36.
-  Van der Auwera, J. and Plungian, V. A. (1998), Modality’s semantic map. Linguistic Typology 2, 79–124.
-  Wurmbrand, Susi (1999), Modal verbs must be raising verbs. In S. Bird, A. Carnie, J. D. Haugen and P. Nordquest (eds.), Proceedings of the 18th West Coast Conference on Formal Linguistics (WCCFL18): 599-612.
-  Wurmbrand, Susi. (2001), Infinitives. Restructuring and Clause Structure. Berlin: Mouton de Gruyter.
-  Wurmbrand, S. and J. Bobaljik (1999), “Modals, Raising and A-reconstruction”. Handout of a talk given at Leiden University (October 1999) and at the University of Salzburg (December 1999).