سرود بزرگ خرَد. کشف نخستین دستنویسِ مانوی در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب قم

چکیده

این مقاله از کشف یک برگ دستنویس مانوی خبر می‌دهد که همراهِ اشیاء دیگر از دخمه‌ای ساسانی در روستای شول، پشت نقش رستم در مرودشتِ فارس، بازیافته شده است. ویژگی‌های خط‌شناختی و متن‌شناختی دستنویس حاکی از آن است که این قطعه، اصیل و بسیار کهن است. موضوع متن که به صورت تمثیل بیان شده، در باب پاداش رستگاران و مؤمنانِ دین مانوی و کیفرِ شکست‌خوردگان در نبردِ میان جهان روشنی و تاریکی است. در اینجا برای متن، حرف‌نوشت، آوانوشت و ترجمه ارائه شده و ویژگی‌های دستوری آن مورد بررسی قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها


-  شکری فومشی، محمد (1392)، واژه‌های دخیل عربی در کهن‌ترین متن‌های فارسی نو بر اساس دستنویس‌های مانوی تورفان، در: تاریخ ایران، شماره 5/72، تابستان ـ پاییز 1392 (چاپ بهار 1393)، صفحات 210-161.
-  محمد حسن‌دوست (1393)، فرهنگ ریشه‌شناختی زبان فارسی، ج 4، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
-  Alram, M./R. Gyselen (2003), Sylloge Nummorum Sasanidarum. Paris-Berlin-Wien, Band I: Ardashir I.–Shapur I., Wien.
-  Asatrian, G/V. Livshits (1994), Origine du système consonantique de la langue kurde, in: Acta Kurdica 1, 81-108.
-  BeDuhn, J. (2001), The Metabolism of Salvation. Manichaean Concepts of Human Physiology, in: P. Mirecki and J. BeDuhn (ed.): The Light and the Darkness. Study in Manichaeism and its Word, Leiden, 6-37.
-  Boyce, M. 1977: A Word-List of Manichaean Middle Persian and Parthian, Leiden (Acta Iranica 9a).
-  Durkin-Meisterernst, D. (2004) Dictionary of Manichaean Middle Persian and Parthian, Turnhout (Corpus Fontium Manichaeorum, Dictionary of Manichaean Texts III,1).
-  Gershevitch, I. (1971), Iranian Words containing -a/ān-, in: C. E. Bosworth (ed.): Iran and Islam. In memory of the late Vladimir Minorsky, Edinburg, 267-292.
-  Ghilain, A. (1939), Essai sur la langue Parthe. Son systeme verbal d’après les textes manichéens du Turkistan Oriental, Louvain.
-  Henning, W. B. (1940), Sogdica, London, 1-68 (Acta Iranica 17).
–  Henning, W. B. (1943), The Book of the Giants, in: BSOAS 11, 52-74.
–  Henning, W. B. (1962), Persian Poetical Manuscripts from the Time of Rūdakī, in: A Locust’s Leg. Studies in Honour of S. H. Taqizadeh, London, 89-104.
-  MacKenzie, D. N. (1961-62), Kurdish Dialect Studies, 2 vols, London.
–  MacKenzie, D. N. (1971), A Concise Pahlavi Dictionary, London.
-  Nyberg, H. S. (1974), A Manual of Pahlavi. Part II: Glossary, Wiesbaden.
-  Reck, C. (2004), Gesegnet sei dieser Tag. Manichäische Festtagshymnen. Edition der mittelpersischen und parthischen Sonntags-, Montags- und Bemahymnen, Turnhout (Berliner Turfantexte 22).
-  Skjærvø, P. O. (1997), On the Middle Persian Imperfect, in: E. Pirart (ed.): Syntaxe des langues indo-iraniennes anciennes. Colloque international à Sitges (Barcelona) 4-5 mai 1993, Barcelona, 161-188.
-  Sundermann, W. (1973), Mittelpersische und parthische kosmogonische und Parabeltexte der Manichäer mit einigen Bemerkungen zu Motiven der Parabeltexte von Fr. Geissler, Berlin (Berliner Turfantexte 4).
–  Sundermann, W. (1979), Namen von Göttern, Dämonen und Menschen in iranischen Versionen des manichäischen Mythos, in: AoF 6 , 95-133.
–  Sundermann, W. (1981), Mitteliranische manichäische Texte kirchengeschichtlichen Inhalts. Mit einem Appendix von N. Sims-Williams, Berlin (Berliner Turfantexte 11).
–  Sundermann, W. (1992), Der Sermon vom Licht-Nous. Eine Lehrschrift des östlichen Manichäismus. Edition der parthischen und soghdischen Version, Berlin (Berliner Turfantexte 17).
–  Sundermann, W. (2002), Das Leiden und Sterben Jesu in manichäischer Deutung, in: W. Gantke, K. Hoheisel und W. Klein (ed.): Religionsbegegnung und Kulturaustausch in Asien. Studien zum Gedenken an Hans-Joachim Klimkeit. Wiesbaden, 209-217 (Studies in Oriental Religions, 49).
–  Sundermann, W. (2003a), Notulae etymologicae, in: A. Van Tongerloo (ed.): Iranica Selecta. Studies in honour of W. Skalmowski on the occasion of his seventieth birthday, Turnhout, 219-224 (Silk Road Studies 8).
–  Sundermann, W. (2003b), Ein Ein manichäischer Lehrtext in neupersischer Sprache, Persian Origins. Early Judaeo-Persian and the Emergence of New Persian. Collected Papers of the Symposium, Göttingen 1999, ed. L. Paul, Wiesbaden, pp. 243-274.
–  Sundermann, W. (2004), Zarathustra der Priester und Prophet in der Lehre der Manichäer, in: M. Stausberg (ed.): Zoroastrian Rituals in Context. Leiden-Boston, 517-530.
-  Vullers, I. A. (1867), Verborum Linguae Persicae, Lexici Persico-Latini, III, Marci.