نمایشنامه اوستاد نوروز پینه‌دوز: منبعی مهم برای مطالعه فارسی گفتاری دوره قاجار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه تهران

چکیده

تاکنون متون مختلفی درباره اصطلاحات و ضرب‌المثل‌های رایج در دورة قاجار منتشر شده‌اند، ولی چون این متون بیشتر ناظر بر فهرست واژگان هستند و در قالب جمله ارائه نشده‌اند، نمی‌توانند تصویر روشنی از «زبان فارسی گفتاری» این دوره در اختیار بگذارند. به همین دلیل تصور رایج از گفتار مردم دوره قاجار، همان جملات دیریاب و دشواری است که در متون برجا مانده از آن زمان باقی دیده می‌شود. با وجود این، آنچه می‌تواند تا حدی این نقیصه را جبران کند، رجوع به متون نمایشی آن دوره است. متون نمایشی چون ماهیتا بر اساس گفتگو شکل می‌گیرند، به گونه گفتاری زبان نزدیکترند و طبیعتا داده‌های بیشتر و مستندتری را برای مطالعه گونه گفتاری زمان خود در اختیار می‌گذارند. این مقاله به بررسی فارسی گفتاری موجود در نمایشنامه اوستاد نوروز پینه‌دوز اثر کمال‌الوزاره محمودی (1253-1309 قمری)، نمایشنامه‌نویس عصر مشروطه می‌پردازد، و ضمن معرفی او و آثارش، ویژگی‌های فارسی گفتاری متون او را بررسی می‌کند. اهمیت این نمایشنامه در آن است که احتمالاً قدیمی‌ترین و مفصل‌ترین «متن»ی است که از فارسی گفتاری برجا مانده است.

کلیدواژه‌ها