بررسی تناوب سببی در زبان فارسی بر اساس رویکرد علّی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای زبان‌شناسی، وزارت آموزش و پرورش، آموزش و پرورش خوزستان، آبادان

2 دانشیار زبان‌شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شیراز

3 استادیار زبان‌شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شیراز

چکیده

مطابق با رویکرد علّی، مهم‌ترین عامل در تجلی موضوع‌ها، روابط علّی میان مشارکین یک رویداد است و تناوب‌های زبانی نتیجه نماسازی بخش‌های مختلف این روابط می‌باشند. بر اساس این رویکرد، اختلاف بین دو گونه سببی و ضدسببی به ابتدای بخش نماسازی شده مربوط می‌شود: در گونه‌های سببی، جایگاه آغازین نمای فعل، توسط سبب و در گونه‌های ضدسببی، این جایگاه توسط مسبَّب اشغال می‌شود، زیرا گونه‌های ضدسببی موقعیتی را وصف می‌کنند که تأکید بر تغییر مسبَّب و کاهش کنشگری سبب است. بررسی دستی 3602 داده پیکره‌بنیاد که برگرفته از پیکره همشهری دو می‌باشند، گویای آن بود که موضوع تأکید بر تغییر مسبَّب و کاهش کنشگری سبب، همبستگی زیادی با موضوعیت مسبب دارد. همچنین تحلیل داده‌ها نشان داد که در مورد گونه‌های سببی نیز موضوعیتِ بیش‌تر سبب، زمینه را برای تأکید بر سببیت سبب، قرار گرفتن آن در آغاز نمای فعل و در نتیجه تجلی آن، در نقش فاعل فراهم می‌آورد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


– جباری، محمد‌جعفر (1382). «تفاوت مجهول در زبان‌های فارسی و انگلیسی». مجله زبان‌شناسی، ش 35: 78-94.
– حق‌بین، فریده (1383). «جهت میانه در زبان فارسی». مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، ش 146: 141-154.
– خرمایی، علیرضا و موسوی، مریم (1394). «تصویری نو از جهت مجهول در زبان فارسی بر اساس چارچوب نقش‌گرایانه گیون». پژوهش‌های زبان‌شناسی تطبیقی، 5 (9): 49-84.
– راسخ مهند، محمد (1386). «ساختار ناگذرا در فارسی». مجله زبان و زبانشناسی ش1: 1-20.
– شجاعی، راضیه و کریمی­دوستان، غلامحسین (1991). نگاشت و تناوب موضوعی در برخی ساخت‌های زبان فارسی. مجموعه مقالات هشتمین همایش زبان‌شناسی ایران. دانشگاه علامه طباطبایی، 389-400.
– صفری، علی و کریمی­دوستان، غلامحسین (1392). «تناوب سببی در زبان فارسی». پژوهش­های زبانی، ش 4: 1-75.
– عباسی، م و کریمی­دوستان، غلامحسین (1398). «تناوب سببی در گویش‌خوری». زبان­شناسی گویش­های ایرانی، سال 4، ش 1: 1-25.
– Comrie, B. (1992). Language Universal and Linguistic Typology: Syntax and morphology. England: Black Well; 2nd ed.
– Croft, W. (1991). Syntactic categories and grammatical relations: the cognitive organization of information. Chicago: University of Chicago Press.
– Croft, W. (1998c). The structure of events and the structure of language. In The new psychology of language: cognitive and functional approaches to language structure, ed. Michael Tomasello, 67–92. Mahwah: Lawrence Erlbaum Associates.
– Croft, W. (2012). Verbs: Aspect and Causal Structure. Oxford University Press, New York.
– Givo´n, T. (2001). Syntax: an introduction. Amsterdam: John Benjamins. Goldberg.
– Hespelmath, M. (1990). “The Grammaticalization of Passive Morphology”. Studies in language, 14: 12-71.
– Jackendoff, R. (1990). Semantic Structure. Cambridge Mass: MIT press.
– Jackendoff, R. (1997). “Twisting the night away”. Language, 73: 534-59.
– Langaker, R. (2002). Concept, Image, Symbol: The Cognitive Basis of Grammar.2nd ed. Berlin: Mouton de Gruyter.
– Levin, B., & Malka, R.H. (1995). Unaccusativity: At the Syntax-Lexical semantic interface. Cambridge Mass: MIT press.
– Pesetsky, D. (1995). Zero syntax. Cambridge Mass: MIT press.
– Pinker, S. (1989). Learnability and cognition. Cambridge. MA: MIT Press.
– Pinon, Ch. (2001). A finer look at causative – inchoative alternation. Proceedings of Semantics and Linguistic Theory 11. Rachel Hastings. Brendan Jackson and Zvolenskey (eds.), Ithaca, NY: CLC.
– Randall, J. (2010). Linking: The Geometry of Argument Structure. Springer. New York.
– Reinhart, T. (2002). “The Theta system-an overview”. Theoretical Linguistics 283: 229-290.
– Talmy, L. (1976). Semantic causative type. In The grammar of causative constructions. (Syntax and Semantics, 6.), ed. Masayoshi Shibatani, 43–116 New York: Academic Press.
– Talmy, L. (2000). Force dynamics in language and cognition. Cognitive Science 12:49–100. Revised and expanded version published in toward a cognitive semantics, Concept Structuring Systems, ed. Leonard. Talmy, 409–70. Cambridge, MA: MIT Press.