کارکرد «لو شرطیه» در فضاسازی‌های قرآنی بر اساس نظریۀ آمیختگی مفهومی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه زبان و ادبیات عرب، دانشگاه بوعلی سینا

2 دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات عرب، دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

تصویرسازی مفاهیم ذهنی، ملموس و محسوس ساختن مفاهیم انتزاعی، در قالب پدیده‌های عینی، در جای جای قرآن کریم به چشم می‌خورد. اغلب این تصویرسازی‌ها از طریق فضاسازی ذهنی بوده و خداوند تبارک و تعالی کلیدی‌ترین مفاهیم قرآنی را که نقش به‌سزایی در معرفی جهان‌بینی اسلامی و فهم آموزه‌های دینی دارد، از طریق این فضاسازها ترسیم نموده است. یکی از ابزارهای مهمی که برای این فضاسازی‌ها به خدمت گرفته شده، حرف «لو» است. حرف لو دارای معانی و کاربردهای گوناگونی است که برای ارائۀ معنایی خاص دو یاچند فضا را با هم گرد آورده و در نهایت تصویر و فضایی تازه خلق نموده است. از این‌رو نگارندگان در پژوهش حاضر با روشی توصیفی تحلیلی به بررسی این دسته از آیات بر اساس الگوی چهارفضایِ ذهنیِ فوکونیه و ترنر پرداخته‌اند و چگونگی تلفیق مفهومی آیات مورد بحث را بررسی کرده‌اند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که خدای تبارک و تعالی در این آیات با خلق فضاهای گوناگون و آمیختن آن‌ها با یکدیگر معانی و مفاهیم نوظهوری را مبتنی بر تجربۀ ادراکی مخاطب فرا روی او نهاده و از این طریق، مفاهیم گوناگون مورد ارادۀ خود را برای مخاطب قابل فهم ساخته است و ذهن او را به تأمل در آن‌ها فرا خوانده تا از این رهگذر به تدریج به جهان‌بینی قرآنی و آموزه‌های اخلاقی، احکام و اعتقادات دست بیابد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم.
– ابن عاشور، محمد الطاهر (1984). تفسیر التحریر و التنویر، تونس: الدار تونسیة للنشر.
– داوری اردکانی و همکاران (1393). زبان استعاری و استعاره­های مفهومی، چاپ دوم، تهران: انتشارات هرمس.
– دقر،عبدالغنی (1301). معجم النحو، ترجمه فاطمه مدرسی، چاپ اول، انتشارات دانشگاه ارومیه.
راسخ مهند، محمد (۱۳۸۹). درآمدی بر زبان‌شناسی شناختی: نظریه‌ها و مفاهیم، تهران: انتشارات سمت.
– الشرتونی، رشید (1385). مبادی العربیة، ج 4، جلد یازدهم، تهران: انتشارات اساطیر.
– طباطبایی، محمدحسین (1360). تفسیر المیزان، ترجمۀ سید محمد باقر موسوی، قم: انتشارات تبیان.
– الطبرسی، علی فضل بن حسن (1352). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالمعرفة للطباعة و النشر.
– طیب اصفهانی، سید عبد الحسین (1387). أطیب البیان فی تفسیر القرآن، قم، مؤسسه فرهنگی تبیان.
– قائمی‌نیا، علیرضا (1390). معناشناسی شناختی قرآن، چاپ اول، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
– قائمی، مرتضی و قتالی، سید محمود (1392). «بررسی ساختار نحوی- بلاغی حرف «لو» و کاربرد آن در قرآن کریم»، فصلنامۀ پژوهش­های ادبی- قرآنی، سال اول، شماره اول: 129-154.
– قائمی، مرتضی (1397). درآمدی بر نظام مفهوم سازی استعاری در نهج البلاغه، همدان: انتشارات دانشگاه بوعلی سینا.
– کوچش، زولتان (1396). استعاره­ها از کجا می­آیند، شناخت بافت در استعاره، ترجمۀ جهانشاه میرزابیگی، تهران: انتشارات آگاه.
– لیکاف، جورج و جانسون، مارک (1394). استعاره­هایی که با آن زندگی می­کنیم، ترجمۀ هاجرآقا ابراهیمی، تهران: انتشارات آگاه.
– مخلص، عبدالرووف (بی­تا). تفسیر انوار القرآن، انتشارت شیخ الاسلام احمد جام. تهران.
– مصطفوی، حسن (1385). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج‏10، مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، تهران.
– Fauconnier, Gilles; Mark Turner (2008). The way we think: Conceptual Blending and the Mind’s Hidden Complexities, New York: Basic Book.