نخستین رابطۀ "فرهنگ و فرهنگستان": بررسی واژه های مصوب فرهنگستان در فرهنگ نظام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه هنرهای نمایشی. پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران

2 استادیار زبان‌شناسی. گروه آموزش زبان انگلیسی و زبان‌شناسی، دانشگاه آیت ا... بروجردی

چکیده

با توجه به اهمیت فرهنگ نظام و با لحاظ کردن جنبه ­های نوآورانۀ این فرهنگ در مطرح ساختن مصوبات فرهنگستان اول در مداخل فرهنگ، پرسش اصلی تحقیق حاضر این بود که چه معادل­ هایی از مصوبات فرهنگستان در این فرهنگ انتخاب و مطرح شده ­اند و چرا. مفروض اولیه این تحقیق این بود که تمام مصوبات فرهنگستان اول در مداخل فرهنگ نظام انعکاس داشته ­اند. روش ­شناسی پژوهش نیز روش مورد نظر این چارچوب یعنی روش کمی با استفاده از بسامدگیری رخداد واژه ­های مصوب فرهنگستان در فرهنگ نظام بوده است. اما نتایج تحلیل­ ها نشان داد که پربسامدترین مصوبات مطرح ­شده در این فرهنگ مربوط به حوزه ­های معنایی خاص (حوزه ­های اداری/دولتی، اقتصادی، سیاسی، آموزشی/ فرهنگی و در نهایت حقوقی) بوده است. به این ترتیب فرضیۀ تحقیق رد می­ شود و برای تبیین نتایج به دست آمده از تحلیل داده ­ها در تحقیق به چارچوب نظری زبان ­شناسی اجتماعی تاریخی متوسل می ­شویم. این چارچوب تحلیلی نشان می­ دهد که اگرچه به نظر می­ رسد فرهنگ­ نویس ملاحظات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی را در فرهنگ­ نویسی در نظر نمی­ گیرد، اما در عمل این ملاحظات در شیوۀ نگارش مداخل انعکاس می­ یابد؛ به عبارت دیگر، اگرچه ذکر مصوبات فرهنگستان در فرهنگ­ ها باعث رواج و ماندگاری آنها می­ شود، اما در نهایت همۀ این مصوبات در فرهنگ­ ها نمی­ آیند و این متأثر از اوضاع اجتماعی و نیز جهت­ گیری­ های فردی فرهنگ­ نویس است. این تحقیق دست­ کم در نوع و مقیاس محدود خود و با استناد به داده ­های عینی نشان می ­دهد که چرا تمام مصوبات فرهنگستان­ ها اقبال کاربرد فراگیر نمی­ یابند و اقبال به واژه های نو در فرهنگ­ هاچگونه تحت تأثیر اوضاع اجتماعی است.  

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  • آبراهامیان، یرواند. (1377). ایران بین دو انقلاب؛ درآمدی بر جامعه­شناسی سیاسی ایران. ترجمۀ احمد گل محمدی و محمد ابراهیم فتاحی ولیلایی. تهران: نشر نی.
  • داعی الاسلام، محمدعلی. (1305). فرهنگ نظام (5 جلد). حیدرآباد دکن(هند). اعظم استیم پرس.
  • .......................................... . (1362). فرهنگ نظام (5 جلد و مقدمه­های آن). تهران: چاپ افست از روی چاپ اول. شرکت نشر دانش.
  • روستایی، محسن. (1385). تاریخ نخستین فرهنگستان ایران. تهران: نشر نی.
  • صادقی، علی­اشرف. (1393). دانش­نامۀ زبان و ادب فارسی، به سرپرستی اسماعیل سعادت، ج 5. مدخل فرهنگ نظام. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
  • محمودی بختیاری، بهروز. (1398). وام­واژه­های اروپایی در فارسی اوایل قرن بیستم: بررسی مدخل­های فرهنگ نظام. در افراشی، آزیتا و طبیب­زاده، امید. (1398). جشن­نامۀ استاد سید مصطفی عاصی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  • ............................................. . (1399). واژه­های تکلمی فارسی اوایل قرن بیستم: بررسی مدخل­های فرهنگ نظام. در ناصح، محمدامین، غفاری، مهبد و محمودی بختیاری، بهروز. فراسوی فارسی؛ یادنامۀ بانو دکتر زهرا استادزاده. تهران: نشر بهار.
  • وبر، ماکس. (1392). روش­شناسی علوم اجتماعی. ترجمۀ حسن چاوشیان. تهران: نشر مرکز.
  • یوسفدهی، هومن. (1392). داعی­­الاسلام. در دانش­نامۀ زبان و ادبیات فارسی در شبه قارۀ هند. تهران: فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی.
  • Aitchison, J. (2012). Diachrony vs Synchrony: the Complementary Evolution of Two (ir)Reconcilable Dimensions. In Hernández-Campoy, J,M. and Conde-Silvestre, J.c. (eds.) The Handbook of Historical Oxford: Wiley Blackwell.
  • Bergs, A.T. ( 2005 ) Social Networks and Historical Sociolinguistics. Studies in
    Morphosyntactic Variation in the Paston Letters (1421 – 1503    ), Mouton de Gruyter ,
    Berlin/New York .
  • Conde-Silvestre, J. C. & Hernández-Campoy, J. M. (2012). Introduction. In Hernández-Campoy, J,M. and Conde-Silvestre, J.c. (eds.) The Handbook of Historical Sociolinguistics. Oxford: Wiley Blackwell.
  • Dabir-Moghaddam, M. (2018). Academy of Persian Language and Literature. In A, Sedighi and P. Shabai-Jadidi (eds.). Oxford Handbook of Persian Linguistics: Oxford University Press.
  • Hernández-Campoy J. M. and Schilling, N. (2012). The Application of the Quantitative Paradigm to Historical Sociolinguistics: Problems with the Generalizability Principle. In Hernández-Campoy, J,M. and Conde-Silvestre, J.c. (eds.) The Handbook of Historical Sociolinguistics. Oxford: Wiley Blackwell.
  • McColl Millar , R. ( 2005 ) Language, Nation and Power, Palgrave Macmillan , Basingstoke .
  • McColl Millar, R. (2012a). Social History and the Sociology of Language. In Hernández-Campoy, J,M. and Conde-Silvestre, J.c. (eds.) The Handbook of Historical Sociolinguistics. Oxford: Wiley Blackwell.
  • McColl Millar, R. (2012b). English Historical Sociolinguistics. Edinburgh: Edinburgh University Press.
  • Milroy , J. ( 1992 ) Linguistic Variation and Change. On the Historical Sociolinguistics of English, Blackwell , Oxford .
  • Nevalainen, T. and H., Raumolin-Brunberg. (2012). Historical Sociolinguistics: Origins, Motivations, and Paradigms. In Hernández-Campoy, J,M. and Conde-Silvestre, J.c. (eds.) The Handbook of Historical Sociolinguistics. Oxford: Wiley Blackwell.
  • Romaine, S. ( 1982 ). Socio - historical Linguistics: Its Status and Methodology, Cambridge
    University Press , Cambridge.
  • Saussure, F. de ( 1915/1959 ) Cours de Linguistique G é n é rale, Payot , Paris . English
    translation by W. Baskin ( 1959 ), Course in General Linguistics, The Philosophical Library , New York.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار