رویکردی معنا بنیاد به ساخت‌های کنترلی در زبان فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای گروه زبان شناسی دانشگاه شیراز

2 استاد گروه زبان شناسی دانشگاه شیراز

چکیده

پژوهش حاضر به مطالعه ساخت‌های کنترلی در زبان فارسی بر اساس دستور نقش و ارجاع می‌پردازد. در دستور مذکور ساخت‌های کنترلی بر اساس «نظریه کنترل اجباری» مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند. این نظریه دارای بنیان‌های معناشناختی است و به طور خاص پدیده کنترل را بر اساس روابط معنایی موضوع‌ها و نیز نوع محمول کنترلی مورد ارزیابی قرار می‌دهد. هدف اصلی جستار حاضر بررسی نحوی و معنایی ساخت‌های کنترلی و نیز تعامل نحو-معنا در این ساخت‌ها است. هم‌سو با هدف مذکور، در بعد معنایی نخست به دسته‌بندی انواع محمول‌های کنترلی بر اساس «روابط معنایی میان‌بندی» پرداخته و آن‌ها را در سه دسته محمول‌های روان-کنش، سببی و امری/ اجازه‌ای قرار دادیم. در بعد نحوی نیز انواع روابط الحاق و پیوند را در ساخت‌های کنترلی مورد بررسی قرار دادیم. یافته‌ها حاکی از آن است که ساخت‌های کنترلی در زبان فارسی در بعد نحوی در الحاق قرار دارند، به گونه‌ای که محمول کنترلی به عنوان مرکز اصلی و محمول مصدری/ التزامی به عنوان مرکز وابسته عمل می‌کنند. هر دو مرکز نیز دارای عملگر مشترک وجهیت هستند و در نتیجه پیوند آن‌ها از نوع هم‌وابستگی است. همچنین یافته‌ها موید آن هستند که داده‌های زبان فارسی منطبق بر پیش‌بینی‌های مطرح شده در نظریه کنترل اجباری می‌باشند و در نتیجه می‌توان بر کفایت تبیینی نظریه مذکور صحه گذاشت. گفتنی است داده‌های پژوهش حاضر برگرفته از پیکره همشهری 2 می‌باشند.

کلیدواژه‌ها


- پیروز، محمدرضا. (1400). دسته بندی انواع متمم در ساخت های کنترلی زبان فارسی. فصلنامه علمی زبان پژوهی دانشگاه الزهرا (س). دوره .11 شماره 19 . صص .155-129
- متولیان نائینی، رضوان. (1390). خودایستایی و مقوله تهی در ساخت کنترل اجباری زبان فارسی. پژوهش های زبانشناسی. دوره .2
شماره .1 صص .95-102
- متولیان نائینی، رضوان. (1394). توزیع ضمیر مستتر در ساخت کنترل اجباری زبان فارسی. جستارهای زبانی. دوره .6 شماره .1 صص
.251-290
- AleAhmad, A.; H. Amiri; E. Darrudi; M. Rahgozar & F. Oroumchian, (2009), “Hamshahri: A standard Persian text collection”. Knowledge-Based Systems. Vol. 22. No. 5. Pp: 382-387.
- Chomsky, Noam. 1980. "On Binding". Linguistic Inquiry 11.1-46.
- Chomsky, Noam. 1981. Lectures on Government and Binding. Dordrecht: Foris.
- Comrie, Bernard. 1984. "Subject and Object Control: Syntax, Semantics, Pragmatics". BLS 10.450-464.
- Cutrer, Michelle. 1993. Semantic and syntactic factors in control. In Van Valin, ed., 167–95.
- Darzi, Ali. (2001). Nonfinite control in Persian. Studies in Linguistic Sciences, 31(2), 21-31.
- Darzi, Ali. (2008). On the vP analysis of Persian finite control constructions. Linguistic Inquiry, 39,103-115.
- Dixon, R.M.W. (2005). A Semantic Approach to English Grammar. Oxford: Oxford University Press.
- Ghomeshi, Jila. (2001). Control and thematic agreement. Canadian Journal of Linguistics, 46, 9-40.
- Hashemipour, M. (1989). Pronominalization and control in Modern Persian.(PhDdissertation). University of California, California, USA.
- Hornstein, Norbert. (1999). Movement and control. Linguistic Inquiry, 30, 69-96.
 Jackendoff, Ray S. 1972. Semantic Interpretation in Generative Grammar. Cambridge, Mass.: MIT Press.
 Karimi, Simin. (2008). Raising and control in Persian. In S. Karimi, D. Stilo, & V. Samiian (Eds.), Aspects of Iranian linguistics (pp. 177-208). Newcastle: Cambridge Scholars Publishing.
- Koster, Jan. 1984. "On Binding and Control". Linguistic Inquiry 15.417-459.
- Landau, I. (2013). Control in generative grammar: A companion. Cambridge: Cambridge University Press.
- Manzini, Maria Rita. 1983. "On Control and Control Theory". Linguistic Inquiry 14.421-446.
- Nolan, Brian. (2012). The Structure of Modern Irish. Sheffield: Equinox.
- Radford, Andrew. (1981). Transformational Syntax. Cambridge: Cambridge Univ. Press.
- Ruzicka, Rudolph. (1983). "Remarks on Control". Linguistic Inquiry 14.309-324.
- Taleghani, A. (2005). Is PROarb the same as pro? Evidence from Persian impersonal constructions. In A. Siddiqi & B. V. Tucker(Eds.), Coyote papers: Working papers in linguistics, Linguistic theory at the University of Arizona (Vol. 14, pp. 144-159). Arizona: University of Arizona Linguistics Circle.
- VanValin, Robert & Randy, LaPolla. (1997). Syntax: structure, meaning and function. Cambridge: Cambridge University Press.
- VanValin, Robert. (2005). Exploring the syntax-semantics interface, Cambridge, Cambridge University Press.