بررسی کاربرد ممیز در ساخت صفت شمارشی-اسم در فارسی گفتاری: رویکردی رده‌شناختی-معنی‌شناختی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای زبان شناسی، دانشگاه الزهرا

2 استاد گروه زبان شناسی دانشگاه الزهرا

3 دانشیار گروه زبان شناسی دانشگاه الزهرا

چکیده

زبان ­ها با توجه به این که ساخت صفت شمارشی-اسم را در یک ساخت مستقیم نشان می­ دهند و یا از عنصری به نام ممیز در این ساخت استفاده می ­کند به دو دسته قابل تقسیمند. مطالعات انجام­ شده بر روی زبان­ های ممیزدار نشان می­ دهد ویژگی­ های اسم­ در این زبان­ ها دلیل نیاز آن­ها به ممیز است. اسم­ ها در زبان­ های ممیزدار صرفا برچسب‌های مفهومی هستند از این رو به ممیز نیاز دارند. به عبارت دیگر ویژگی {-شکل} بودن اسم­ ها در این زبان­ ها توجیه نیازشان به استفاده از ممیز است. علی­رغم این که اسم­ ها در زبان فارسی ویژگی {+شکل} دارند، ساخت صفت شمارشی-اسم در فارسی گفتاری یک ساخت مستقیم نیست و استفاده از ممیز اجباری به نظر می­ رسد و ارتباطی با ویژگی­ های معنایی اسم ندارد. در این پژوهش با بررسی رده­ شناختی ویژگی­ های اسم و کاربرد ممیز در زبان­ های ممیزدار، و بررسی داده­ های جمع­ آوری شده از فارسی معیار گفتاری نشان دادیم ممیزهای فارسی گفتاری، یعنی "تا" و "دانه" ممیزهای کاربردشناختی­ اند. ممیز "تا" ممیز "تبیین شمار" و ممیز "دانه" ممیز "نگرشی-تأکیدی" است. نشانه جمع در ساخت صفت شمارشی-اسم نیز کارکردی گفتمانی دارد و "نشانه معرفه­ سازی" است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


- ارژنگ، غلامرضا (1731). دستور زبان فارسی امروز. تهران: قطره.
- استاجی، اعظم. (1711). بررسی ممیزهای عدد در زبان فارسی. زبانشناسی و گویش های خراسان. شماره .1
- انوری، حسن و حسن احمدی گیوی. (1731). دستور زبان فارسی .4 تهران، نشر فاطمی.
- تفکری رضایی، شجاع و کبری نظری (1714). »نقش ممیز در گروه حرف تعریف کردی کلهری«. پژوهش های زبانشناسی، سال پنجم، شماره دوم. صص .11-141
- حق شناس، علی محمد و همکاران (1713). دستور زبان فارسی. تهران: انتشارات مدرسه.
- درزی، علی و ناهید یاراحمدزهی (1714). »گروه سور و گروه ممیز در بلوچی سرحدی، تحلیلی کمینه گرا«. پژوهش های زبانی، دوره ،4 شماره .4 صص .73-63
- فرشیدور، خسرو (1714) دستور مفصل امروز. تهران: سخن.
- ماهوتیان، شهرزاد. (1731). دستور زبان فارسی از دیدگاه رده شناسی. ترجمه مهدی سمایی، تهران، نشر مرکز.
- محتشمی، بهمن (1734). دستور کامل زبان فارسی. اشراقی.
 مشکوةالدینی، مهدی (1712). دستور زبان فارسی (واژگان و پیوندهای ساختی). تهران: سمت.
 نشاط، محمود. (1731). شمار و مقدار در زبان فارسی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
 نغزگوی کهن، مهرداد و راحله ایزدی فر (1714). »دستوری شدگی طبقه نمای »done / ne »در گونه تاکستانی زبان تاتی«. مطالعات زبان و گویش های غرب ایران. سال اول، شماره اول. صص .63-36
- Aikhenvald, A.Y. (2000). Classifiers: A Typology of Noun Categorization Devices (Oxford Studies in Typology and Linguistic Theory). Oxford University Press.
-  Andrzejewski, B.w. (1960). “the categories of number in noun forms in the Borana dialect of Gala”. Africa 30: 62-75.
- Bisang, Walter (1999). “Classifiers in East and South East Asian languages”. Studies in language 20:519-597.
-  Gil,D. (2013). “Numeral classifiers in The World Atlas of Language Structures Online. http://wals.info/chapter/ 55/.
- Greenberg, J.H (1974). “Studies in Numeral systems: Double numeral systems”. Working papers on Language Universals. Vol.14, Pp 75-89.
- Hundius, H. and Ulrike kölver (1983). “Syntax and semantics of numeral classifier in Thai”. Studies in Language
- Lee, Y. (1997). “Classifiers in Korean”. Honours thesis, Australian National University, Canberra.
- Löbel, Elisabeth. (1995). Classifier systems vs noun class systems: a case study in Vietnamese. Düsseldrof: Heinrich Heine Universitäl.
- Rijkhoff, Jan. (2000). “when can a language have adjectives? An implicational universal”. In Empirical Approaches to Language Typology. (Ed) G.Bossong and B. Comrie. Mouton de Gruyter. Berlin. New York. Pp 217-257.
- Sanches, Mary and Linda Slobin (1973). “Numeral classifier and plural marking: an implicational universal”. Working papers in language universals. 11: 1-22.
- Shmatova, M.S. (2013). “The Design of the Typological Database of Numeral-Noun Constructions (NNC Database)”. Automatic Documentation and Mathematical Linguistics. Vol,48,No.1. Pp12-24.