بررسی تطبیقیِ نظام جنس دستوری در هورامی و عربی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان عربی دانشکده زبان و ادبیات دانشگاه کردستان

2 دانشجوی کارشناسی ارشد گروه عربی دانشگاه کردستان

3 دانشیار گروه زبان شناسی دانشگاه کردستان

4 دانشجوی دکترای زبان شناسی همگانی دانشگاه بوعلی سینا همدان

چکیده

هورامی و عربی به عنوان دو زبان متعلق به دو خانوادۀ بزرگ زبان­ های ایرانی و زبان­­ های سامی هستند. جنس دستوری یکی از مقوله­ هایی است که در هر دو زبان کماکان حضور فعال دارد. هدف از انجام این پژوهش، رده­ شناسی نظام جنس دستوری در دو زبان هورامی (با محوریت گویش هورامان تخت) و زبان عربی (عربی استاندارد) و بررسی تطبیقی شباهت­ ها و تفاوت­ های جنس دستوری در این دو زبان است. داده­ های زبان عربی مورد استناد در این مقاله از منابع مکتوب به ویژه منابع دستور زبانی معاصر انتخاب شده است. داده­ های زبان هورامی نیز بر اساس 6 ساعت گفتگو ضبط شده با بیست گویشور بومی هورامان تخت استخراج شده است. تحلیل داده­ ها، بر اساس چارچوب نظری کوربت (1991) صورت گرفته است. به طور مشخص، تحلیل داده­ ها نشان می­ دهد که در هر دو زبان: دو جنس دستوری (مذکر و مؤنث) وجود دارد. جنس دستوری بدون نشان مذکر است. صفات، افعال و ضمایر با اسم در جنس دستوری مطابقت می­ کنند. با وجود هستۀ معنایی در دو زبان، نظام تخصیصِ غالب در آن­ ها صوری است. همچنین تفاوت­ هایی بین این دو زبان وجود دارد. این تفاوت­ ها در کنش جنس دستوری در این دو زبان با زمان، شخص و شمار است. به عنوان نمونه، در هورامی، تنها اسم­ های مفرد تمایز جنس دستوری دارند، در حالی که در زبان عربی، اسم­ های مفرد، مثنی و جمع از این تمایز برخوردارند. بررسی جهانی­ های گرینبرگ در مورد جنس دستوری نیز نشان داد که همۀ جهانی­ های تلویحی گرینبرگ در مورد جنس دستوری در این دو زبان صادق هستند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


منابع
- إبن األنباری, أبوالبرکات. .1945 البلغۀ فی الفرق بین المذکر و المؤنث. القاهرۀ: مطبعۀ دارالکتب.
- ابوالقاسمی، محسن. .1394 دستور تاریخی زبان فارسی. تهران: سمت.
- السّیوطی, جالل الدین بن أبی بکر. .1390 البهجۀ المرضیۀ فی شرح األلفیۀ. قم: دارالهجرۀ.
- الشّرتونی, رشید. .1392 مبادئ العربیۀ. قم: دارالفکر.
- بدیع یعقوب, إمیل. .1994 المعجم المفصّل فی المذکر و المؤنث. بیروت: دارالکتب العلمیۀ.
- دبیرمقدم, محمد. .1396 رده شناسی زبان های ایرانی. جلد .2 تهران: سمت.
- رضایی, والی و فاطمه بهرامی. .1396 مبانی رده شناسی زبان. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
- سجادی, سید مهدی. .1394 جنس دستوری در زبان هورامی. مریوان: ئه وین.
- سیبویه, أبی بشر عمرو بن عثمان بن قنبر. .1944 الکتاب. القاهرۀ: مکتبۀ الخانجی.
- عبدالتواب, رمضان. .1944 المدخل الی علم اللغۀ. القاهرۀ: مکتبۀ الخانجی.
- محمودی بختیاری و همکاران. .1394 جنس دستوری در زبان هورامی. جستارهای زبانی: 259-232
-Badawi, El-Said, Michael G. Carter, and Adrian Gully. 2004. Modern written Arabic: a comprehensive grammar. London and New York: Routledge.
-Barbera, Gerardo. 2001. "Exploring Grammatical Gender in New Iranian Languages and Dialects: An Overview With Some Typological Considerations."
-Corbett, Greville G. 1991. gender. Combridge University Press.
-Fasold, R. W, and Jeff Connor-Linton. 2006. An Introduction to Language and Linguistics. Cambridge : Cambridge University Press.
-Fehri Fassi, Abdelkader . 2018. Constructing Feminine to Mean: Gender, Number, Numeral, and Quantifier Extensions in Arabic. Lanham, Boulder, New York, and London: Lexington Books.
-Gordon , Raymond G. 2005. Ethnologue: Languages of the World. Dallas: SIL International. Online version: www.ethnologue.com/.
-Greenberg, Joseph H. 1963. "some universal of grammar with particular reference to the order of meaningful elements." In Universals of Languages, by Joseph H. Greenberg, 73-113. Cambridge: MIT Press.
-Haspelmath, Martin, and Andrea D. Sims. 2010. Understanding Morphology. London: Hodder Education.
-Hellinger, Marlis, and Hadumod Bußmann. 2001. Gender Across Languages. Philadelphia: John Benjamins North America.
-Kreyenbroek, Philip G, and Behrooz Chamanara. 2013. "Literary Gurani: Koine´ or Continuum?" L´e´ternelle chez les Kurdes 151-169.
-Mackenzie, D. N. 1966. The Dialect of Awroman (Hawrāmān – ī Luhōn): Grammatical Sketch, Texts, and Vocabulary. Køben-havn: Munksgaard. Hist. Filos. Skr.
-Mahmoudveysi, Parvin. 2016. The meter and the literary language of Gūrānī poetry. Hamburg: Universität Hamburg doctoral dissertation.
-Ryding 2005, Karin C. 2005. A Reference Grammar of Modern Standard Arabic. New York: Cambridge University Press.
-Salih, Mahmud Hosein. 1985. Aspects of Clause Structure in Standard Arabic: A study in Relational Grammar. New York.