تحلیل معنایی پسوند کوچک‌ساز «-‌َک» در زبان فارسی براساس الگوی ژورافسکی و نظریۀ آمیختگی مفهومی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان‌شناسی، گروه زبان‌شناسی و مطالعات ترجمه دانشکدۀ ایران‎شناسی، دانشگاه ولی‌عصر(عج) رفسنجان، رفسنجان، ایران

2 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد زبان‌شناسی، گروه زبان‌شناسی، دانشکدۀ زبان‌های خارجی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد زبان‌شناسی، گروه زبان‌شناسی و مطالعات ترجمه دانشکدۀ ایران‎شناسی، دانشگاه ولی‌عصر(عج) رفسنجان، رفسنجان، ایران

چکیده

پسوند کوچک‌ساز «-‌َک» یکی از رایج‌ترین پسوندهای کوچک‌ساز در زبان فارسی است. در این جستار، به منظور مداقه در تحلیل معنایی واژگان حاوی پسوند «-‌َک»، داده‌ها از پیکره‌هایی مانند کافنامه (کسروی، 1330)، لغت‌نامۀ دهخدا (دهخدا، 1342)، پیکرۀ زانسو (کشانی، 1372)، فرهنگ سخن (انوری، 1382) و پیکرۀ ویکی‌پدیا (کریمی و همکاران، 2017) گردآوری شدند. سپس با استفاده از الگوی جهانی مقولۀ شعاعی کوچک‌ساز ژورافسکی (1996) واژه‌های مشتق در 8 مقولۀ معنایی دسته‌بندی شدند و فرایندهای معنایی ایجاد و بسط استعاری آنها بر اساس نظریۀ آمیختار مفهومی فوکونیه و ترنر (1996) بررسی شد. یافته‌ها نشان داد مقوله‌ها و فرایندهای شکل‌گیری و بسط مقوله‌ها مانند استعاره، استنباط، تعمیم و انتزاع لامدا تا حد زیادی مطابق الگوی جهانی کوچک‌سازها است اما ضرایب تغییر نیز همان‌طور که ژورافسکی پیش‌بینی کرده ‌است در آن مشاهده می‌شود. همچنین با توجه به تحلیل‌های مبتنی بر مدل آمیختار مفهومی می‌توان استدلال کرد تمام فرایندهای مطرح در مدل ژورافسکی دارای انتقال بیناحوزه‌ای هستند.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • ابوالقاسمی، محسن (1389). دستور تاریخی زبان فارسی، انتشارات سمت.
  • انوری، حسن (1382). فرهنگ سخن، تهران: انتشارات سخن.
  • دهخدا، علی‌اکبر (1342). لغت‌نامۀ دهخدا، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  • رازی. فریده (1366). فرهنگ واژه‌های سره برای واژه‌های عربی در فارسی معاصر، نشر مرکز.
  • رواقی، علی (1388). فرهنگ پسوند در زبان فارسی (بررسی دوازده پسوند)، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
  • صادقی، علی‌اشرف (1397). «پسوندهای تحبیبی فارسی در دورۀ اسلامی 1»، فرهنگ‌نویسی: ویژه‌نامۀ فرهنگستان، 13: 3-41.
  • صادقی، علی‌اشرف (1398). «پسوندهای تحبیبی در دروۀ اسلامی 3»، نامۀ فرهنگستان، 15: 3-16.
  • صادقی، علی‌اشرف (1398). «پسوندهای تحبیبی در دورۀ اسلامی 2»، نامۀ فرهنگستان، 14: 3-17.
  • صادقی، علی‌‌اشرف (1399). «پسوندهای تحبیبی در دورۀ اسلامی 4»، نامۀ فرهنگستان، 16: 3-20.
  • صادقی، علی‌اشرف (1399). «پسوندهای تحبیبی در دورۀ اسلامی 5»، نامۀ فرهنگستان، 17: 3-22.
  • صیادکوه، اکبر و خسروپور، سعید (1397). «کارکرد پسوندهای «-ک» و «-وک» در منطقۀ مهارلوی شیراز»، فصلنامۀ ادبیات و زبان‌های محلی ایران‌زمین، 8 (1): 41-62.
  • عمید، حسن (1342). فرهنگ عمید، انتشارات جاویدان.
  • کاظمی، فروغ و غفوری‌صالح، گلناز (1397). «بررسی بینازبانی وندهای مصغرساز در زبان‌های فارسی، ترکی استانبولی، انگلیسی، فرانسه»، رخسار زبان، 83-105.
  • کرمی، هادی و نساجیان، مینو (1396). «بررسی چندمعنایی پسوند «-ک» در زبان فارسی». نخستین کنگرۀ زبان، ادبیات و زبان‌شناسی، دانشگاه خوارزمی.
  • کسروی، احمد (1330). کافنامه، گردآوری یحیی زکاء، تهران: انتشارات نگاه دانش.
  • کشانی، خسرو (1372). فرهنگ فارسی زانسو، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
  • کنت. گ، رونالد (1384). فارسی باستان: دستور زبان، متون، واژه‌نامه، ترجمۀ سعید عریان، تهران: پژوهشکدۀ زبان و گویش با همکاری ادارۀ کل امور فرهنگی.
  • لاینز، جان (1390). درآمدی بر معنی‌شناسی زبان، ترجمۀ کوروش صفوی، تهران: نشر علمی.
  • معین، محمد (1351). فرهنگ فارسی معین، انتشارات امیرکبیر.
  • مقدم‌کیا، رضا و شفیعی، اکرم (1392). «بررسی ساختواژی و معناشناختی پسوند کوچک‌ساز «چه» در زبان فارسی»، پژوهش‌های زبانی، 4(2): 161-180.
  • نورانی‌نیا، ریحانه و شریفی، شهلا (1394). «نگاهی رده‌شناختی به پسوندهای تصغیرساز در زبان فارسی و گویش سیستانی»، سومین همایش ملی زبان‌شناسی و آموزش زبان فارسی؛ چشم‌انداز پژوهش‌های زبان در قرن 21، مشهد، 235-294.
  • Anderson, J. M (1971). The grammar of case: Toward a localistic theory, Cambridge: Cambridge university press.
  • Bréal, M. (1921[1897]). Essai sémantique. Science de significations, Paris, Hachette.
  • Brown, P., Levinson S.C. (1987). Politeness: Some universals in language usage. Cambridge: Cambridge university press.
  • Brugman, C., Lakoff, G. (2006). “Radial category: Cognitive topology and radial network”, In Geeraerts, D (ed) Cognitive linguistics: basic readings, in Geeraerts, D, Dirven, R and Taylor J, R(eds), Cognitive linguistics research. Berlin: Mouton d Gruyter, 34: 109-13.
  • Bybee, J., Pagliuca, W. (1987). “The evolution of future meaning. In Romat,” A, G, Carruba, O and Bernini, G (eds). Papers from the seventh international conference on historical linguistics. Amsterdam: Benjamins, 22-10.
  • Bybee, J., Perkins, R., Pagliuca, W. (1994). The evolution of grammar: tense, aspect and mood in the languages of the world. Chicago: University of Chicago press.
  • H. (1875). “On diminutives in ‘LET’”, Transactions of the Philological Society, 93-115.
  • Croft, W. and Cruse, A. (2004). Cognitive linguistics, Cambridge: Cambridge University press.
  • Dressler, W., Merlini Barbaresi, L. (1992). “Italian Diminutives as non-prototypical word-formation”, In Dressler and Livia Toneli (eds). Natural morphology: Perspectives for nineties (Selected papers from the workshop at the fifth international morphology meeting), 21-29.
  • Dressler, W., Merlini Barbaresi, L. (1994). Morphopragmatics: Diminutives and intensifiers in Italian, German and other languages. Berlin: Mou-ton de Gruyter.
  • Evans, V., Green, M. (2006). Cognitive linguistics: an introduction, Edinburgh: Edinburgh University press.
  • Fauconnier, G. (2001). “Conceptual blending. In Smesler”, N.J and Baltes, P.B (eds in chief). International encyclopedia of the Social and behavioral science. 2495-2498.
  • Fauconnier, G., Turner, M. (1996). “Blending as a central process in grammar”, In Goldberg, A (eds). Conceptual structure, discourse and language. Stanford: California: CSLI publication, 113-130.
  • Fauconnier, G., Turner, M. (2002). The way we think: Conceptual blending and mind`s hidden complexities, New York: Basic books.
  • Givon, T. (1975). Verbs and syntactic change: Niger-congo, In Li. N. C (ed). Word order and word order change, Austin: University of Texas press, 47-112.
  • Grady, J. (1997a). Foundations of Meaning: Primary Metaphors and Primary Scenes. Doctoral thesis, Linguistics Dept. University of California, Berkeley.
  • Greenberg, J.H (1978). “How does a language acquire gender marker?”, In Greenberg (ed). 3: 49-82.
  • Grice, P. (1975). “Logic and conversation”. In Cole, P and Morgan, J.L (eds). Syntax and semantics: speech acts, 3 New York. Academic press, 41-58.
  • Grygiel, M (2004). “Semantic changes as a process of conceptual blending”. In annual review of cognitive linguistics. Amesterdam: John Benjamins. 2(1): 285-304.
  • Grygiel, M. (2016). “The role inferencing in causing semantic change”. Anuari filologia, Estudis de linguistica, 115-130.
  • Haas, M. R. (1972). The expression of the diminutive, In: Smith, Mary (ed.). Studies in linguistics in honour of George L. Trager. Berlin: Mouton de Gruyter.
  • Hasselrot, B. (1957). Etudes sur la formation diminutive dans les langues romanes, Uppsala: Uppsala universitet Arsskrift, 11.
  • Heine, B., Claudi, U., Hunnemeyer, F. (1991). Grammaticalization, Chicago: University of Chicago press.
  • https://ganjoor.net
  • https://www.farsilookup.com
  • Imani, A., Kassaei, G. (2016). A morpho-semantic study of the diminutive suffix –ak in Persian, New Trends and Issues Proceedings on Humanities and Social Sciences, 85-93.
  • Jurafsky, D. (1996). “Universal tendencies in the semantics of diminutive”. Language, 72(3): 533-578.
  • Karimi, A.‎, Ansari, E.‎, and Sadeghi Bigham, B.‎ (2017). “Extracting an English-Persian Parallel Corpus from Comparable Corpora”. CoRR, abs/1711. ‎
  • Lakoff, G. (1987). Women, fire and dangerous things, Chicago: University of Chicago press.
  • Lakoff, R. (1980). “How to look as if you aren`t doing anything with words: Speech act qualifications”, Milan: Bpmpiani, 26/27, 29-42.
  • Lewis G. C. (1832) “On English Diminutives”, The Philological Museum, 1: 679-686.
  • Munro, P. (1988). “Diminutive Syntax”, In Honor of Mary Haas, ur. William Shipley. The Hague: Mouton, 539 – 555.
  • Peterson, W. (1916). “Latin diminution of adjectives”, Classical philology, 11: 51-426.
  • Rhodes, R. (1990). “Lexical hierarchies and Ojibwa noun derivation”, In Tsohatzdis, S. L (ed). Meaning and prototype. London: Routledge, 58-151.
  • Rosch, E. (1975). “Cognitive representation of semantic categories”. Journal of experimental psychology: General, 104: 192-233.
  • Schneider, K, P. (2003). Diminutives in English. Max Niemeyer Verlag: Tϋbingen.
  • Sweetser, E. (1990). From etymology to pragmatics, Cambridge: Cambridge university press.
  • Traugott, E. (1982). “From propositional to textual and expressive meanings: Some semantic-pragmatic aspects of Grammaticalization”, in Lehmann W.P. and Yakov, M. (eds). Perspectives on historical linguistics. Amsterdam: Benajamins, 71-245.
  • Traugott, E. and Kӧnig, E. (1991). “The semantics-pragmatics of grammaticalization revisited”, Approaches to grammaticalization, In Traugott, E., Heine, B. (eds). Amsterdam: John Benjamins. l1: 189-218.
  • Ungerer, f (2007). Word-formation. In Geeraertes, D and Guykens, H (eds). The oxford handbook of cognitive linguistics. Oxford: Oxford university press, 650-675.
  • Volek, B (1987). Emotive signs in language and semantic functioning of derived nouns in Russian. Amesterdam: John Benjamins.
  • Wierzbicka, A. (1984). “Diminutives and depreciatives: Semantic representation for derivational categories”. Quaderni di Semantica, 5: 123-30.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار