بررسی عددواژه‌های فارسی برپایه برخی جهانی‌های رده‌شناسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان‌شناسی، دانشکده زبان‌های خارجی، دانشگاه ولی-عصر(عج) رفسنجان

چکیده

پژوهش حاضر قصد دارد با ارائۀ چهار جهانی در ارتباط با ویژگی­ های ساختواژِی عددواژه ­ها به مقایسۀ بسامد عددواژه ­های ساده و مرکب، تعیین عدد پایه در عددواژه­ های مرکب، تعیین بسامد کمی و کیفی عملیات اصلی ریاضی و نهایتاً تعیین ترتیب قرارگیری سازه­ ها در عددواژه­ های مرکب زبان فارسی بپردازد. به منظور سهولت بررسی گسترۀ عددواژه ­ها، از روش کالود و ورکرک (2016) برای دسته­ بندی پنج­گانۀ عددواژه ­ها استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می ­دهد که رفتار عددواژه­ های فارسی با جهانی­ های اول، دوم و سوم پژوهش حاضر همخوانی نسبتاً بالایی دارد. در این زبان تنها بیست عددواژۀ ساده در سه ناحیه وجود دارد و با افزایش مقدار کمی عدد، ساختار عددواژۀ متناظر نیز تمایل به تغییر از ساده به ترکیبی دارد. فارسی تنها یک عدد را به‌عنوان عدد پایه به‌کار می­برد که این عدد مطابق با جهانی غالب، عدد 10 است. علاوه بر این، بالاترین بسامد عملیات ریاضی در عددواژه­ های فارسی جمع و سپس ضرب است اما عملیات تفریق و تقسیم در این زبان وجود ندارد. رفتار عددواژه­ های فارسی در قبال جهانی آخر پژوهش حاضر مشابه رفتار این زبان در بحث ترتیب سازه­ای در سایر سازه ­های واژگانی و نحوی است؛ در حالی‌که براساس این جهانی، زبان ­های دنیا ترجیح می­ دهند یکی از دو ترتیب هسته - وابسته یا وابسته - هسته را به‌کار برند و یا به هنگام استفاده از هر دو الگو روش تغییر ترتیب معینی داشته باشند، فارسی هر دو الگوی ترتیب سازه­ای را در مورد عددواژه­ های مرکب به‌کار می­ برد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • حسینی شکرایی، احترام السادات (1390). نقش اعداد از باستان تاکنون، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران.
  • دبیرمقدم، محمد (1392). رده‌شناسی زبان‌های ایرانی، جلد اول، سمت، تهران.
  • راسخ‌مهند، محمد (1393). «توالی نامتقارن هسته و بند موصولی در زبان فارسی»، مجموعه مقالات همایش نهم زبانشناسی دانشگاه علامه طباطبایی، به کوشش محمد دبیرمقدم، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، 545 -552.
  • رضایی، رضا؛ کردزعفرانلو کامبوزیا، عالیه (1397). «بررسی مقابله‌ای نظام اعداد در زبان فارسی و فرانسه»، پژوهش‌های زبان و ترجمه فرانسه، شماره اول، 19-41.
  • نشاط، محمود (1369). شمار و مقدار در زبان فارسی، انتشارات سپهر، تهران.
  • معین زاده، احمد (1384). «زبان فارسی به‌مثابه زبانی هسته آغازین»، مجله زبان و زبان شناسی، دوره اول، شماره دوم، 129-135.
  • میلانیان، هرمز (1351). «دستگاه عدد در زبان فارسی»، سومین کنگره تحقیقات ایرانی، بنیاد فرهنگ ایران، تهران.
  • Bowern, C, & Zentz, J. (2021). “Numeral Systems in Australian Languages”, Anthropological Linguistics, 54: 130–66.
  • A.S & Verkerk. A. (2016). “The Typology and diachrony of higher numerals in Indo-European: a phylogenetic comparative study”, Journal of Language Evolution, 1–18.
  • Comrie, B. (1999). “Haruai Numerals and their Implications for the History and Typology of Numeral Systems”, in J. Gvozdanovic (ed.) Numeral Types and Changes Worldwide, pp. 81–94. Berlin: Mouton de Gruyter.
  • Comrie, B. (2005). “Numeral Bases”, in M. Haspelmath, M. Dryer, D. Gil and B. Comrie (eds.) The World Atlas of Language Structures, pp 530–35. Oxford, Oxford University Press.
  • Dehdari, J. (2007). “Split headedness in Persian”. Paper presented at the Second International Conference on Iranian Linguistics, Hamburg, Germany.
  • Devlin, K. (2005). The Math Instinct: Why you’re a Mathematical Genius (Along with Lobsters, Birds, Cats, and Dogs). New York, Thunder’s Mouth Press.
  • Dixon, B & Kroeber, A. (1907). “Numeral systems of the Languages of California”, American Anthropological Association, Vol. 9, No. 4.
  • Dunn, M. (2011). “Evolved Structure of Language Shows Lineage-Specific Trends in Word-Order Universals”, Nature, 473: 79–82.
  • Gvozdanovic, J. (1999). “Types of numeral changes”, in J. Gvozdanovic (ed.) Numeral Types and Changes Worldwide, Berlin: Mouton de Gruyte, pp. 95–112.
  • Greenberg, J. (1978). “Generalisation about Numeral Systems”, in J. Greenberg, C. Ferguson, and E. Moravcsik (eds.), Universals of Human Language. Vol 3: Word Structure, Stanford: Stanford University Press, pp. 249–95.
  • Hammarstro¨m. (1990). “Rarities in Numeral Systems”, in J. Wohlgemuth and M. Cysouw (eds.) Rethinking Universals: How Rarities Affect Linguistic Theory, Berlin: Mouton de Gruyter, pp. 11–59.
  • Huddleston, R. & G. K. Pullum, (2002). The Cambridge Grammar of the English Language, Cambridge, Cambridge University Press.
  • Hurford, J. (1975). The Linguistic Theory of Numerals, Cambridge, Cambridge University Press.
  • Karimi, S. (2005). A minimalist approach to scrambling: Evidence from Persian. Berlin, Germany: Mouton de Gruyter.

 

  • Lakoff, G. & Nunez, R. (2000). Where Mathematics Comes From: How the Embodies Mind Brings Mathematics into Being, New York, Basic Books.
  • Marashi, Mehdi. (1970). The Persian verb: A partial description for pedagogical purposes. Unpublished doctoral Dissertation. University of Texas, Austin.
  • Menninger, K. (1898). Number Words and Number Symbols: A Cultural History of Numbers. New York, Dover Publications.
  • A. (2013). Introducing Language Typology, Cambridge University Press, New York.
  • Saxe, G. (1981). “Body parts as numerals, A developmental analys.is of numeration among the Oksapmin in Papua New Guinea”, Child Development, 52/1, 206 –316.
  • Seiler, H. (1990). “A Dimensional View on Numeral Systems”, in W. Croft, S. Kemmer, and K. Denning (eds.), Studies in Typology and Diachrony: Papers Presented to Joseph H. Greenberg on His 75th Birthday, Amsterdam: John Benjamins, pp. 187–208.
  • Taghvaipur, M. (2005). Persian Relative Clause in Head-driven Phrase Structure Grammar. PhD Thesis, University of Essex.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار