دسته‌بندی نظام وجهیّت فارسی بر پایه‌ی دسته‌بندی پورتنر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه مترجمـی زبـان انگلیسـی دانشـگاه حضـرت معصومه(س) قم

چکیده

در این مقاله با عنایت به نقاط قوت و ضعف دسته‌بندی‌های معنایی و صرفی- نحوی موجود برای نظام وجهیّت فارسی یا بخشی از آن، که عمدتاً بر مبنای پالمر (1986/1990/2001) انجام شده‌اند، دسته‌بندی پورتنر (2009) معرفی گردید و با الگوبرداری از آن، نظام وجهیّت فارسی مورد دسته‌بندی معنایی و صرفی- نحوی مجدد قرار گرفت. در این دسته‌بندی جدید، نشانگرها و سازوکارهای وجهی فارسی به دو دستۀ جمله‌ای و زیرجمله‌ای تقسیم شدند. در این رابطه، مشخص شد که «اسامی»، «صفات» و «قیود» وجهی می‌توانند در هر دو سطح جمله‌ای (با سیطرۀ معنایی بر یک بند کامل) و زیرجمله‌ای (ساختارهای کوچک‌تر از جمله) ایفای نقش کنند. در مقابل، انواع افعال وجهی فارسی، سازوکارهای بیان «وجهیّت پنهان» و «زمان گذشته با ارجاع زمانی آینده» تنها می‌توانند بیانگر وجهیّت جمله‌ای باشند. از دیدگاه معنایی، علاوه بر «توانایی»، وجهیّت «سوردار عمومی و وجودی»، «فرصتی» و «خصلتی» هم به‌عنوان زیرمجموعه‌های وجهیّت پویا معرفی شدند. همچنین، علاوه بر وجهیّت اقتداری، وجهیّت «هدفی» و «خواستی» به‌عنوان دو زیرمجموعه‌ از وجهیّت ترجیحی شناسایی و توصیف گردیدند.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • اخلاقی، فریار (1386). «بایستن، شدن و توانستن: سه فعل وجهی در فارسی امروز»، مجله دستور، 3: 82-133.
  • اکبری، منوچهر؛ ولی‌پور، مونا (1395). «نقد و تحلیل انواع وجه فعلی در فارسی»، ادب فارسی، 6(1):1-15.
  • ایلخانی‌پور، نگین (1391). نگرشی معنایی نحوی به وجهیت در صفات فارسی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
  • ایلخانی‌پور، نگین و کریمی‌دوستان، غلامحسین (1395). «واژگانی‌شدگی ابعاد معنایی وجهیّت در صفات وجهی فارسی»، زبان‌پژوهی، 8(19): 65-87.
  • باطنی، محمدرضا (1348). توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی، تهران: امیرکبیر.
  • باطنی، محمدرضا (1354). مسائل زبان شناسی نوین (ده مقاله)، تهران: آگاه.
  • خانلری، پرویز (1352). دستور زبان فارسی، چاپ دوم. تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
  • داوری، شادی (1394). «از اجبار تا یقین: تکوین و تحول معنای وجهی «باید» بر اساس فرآیند معین‌شدگی»، مهرداد نغزگوی‌کهن و محمد راسخ مهند، جشن‌نامه دکتر کورش صفری، تهران: انتشارات سیاهرود.
  • داوری، شادی و نغزگوی‌کهن، مهرداد (1396). افعال معین در فارسی: رویکرد دستوری‌شدگی، تهران: انتشارات نویسه پارسی.
  • رحمانی پرهیزکار، زهرا؛ گلفام، ارسلان و افراشی، آزیتا (1393). «بررسی طرحواره‌ای وجهیّت در زبان فارسی با رویکرد شناختی»، مجله مطالعات زبان و گویش‌های غرب ایران. 4(1): 101-118.
  • رحیمیان، جلال (1388). «جنبه‌های صوری و معنایی عناصر معین فارسی در جمله‌های وابسته»، زبان‌شناسی و گویش‌های خراسان، 1: 75-91.
  • رحیمیان، جلال و عموزاده، محمد (1392). «افعال وجهی در زبان فارسی و بیان وجهیت»، پژوهش‌های زبانی، 4 (1): 21-40.
  • رحیمیان، جلال و منصوری، مهرزاد (1396). «نقش‌های «خواه» در فارسی امروز»، پژوهش‌های زبان‌شناسی تطبیقی، 7 (13): 1-12.
  • غلامعلی‌‌‌‌زاده، خسرو (1374). ساخت زبان فارسی، تهران: احیاء کتاب.
  • کریمی دوستان، غلامحسین و ایلخانی‌پور، نگین (1391). «نظام وجهیّت در زبان فارسی»، پژوهش‌های زبانی، 3 (1): 77-98.
  • مشکوه الدینی، مهدی (1379). دستور زبان فارسی بر پایه نظریه گشتاری، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
  • نقی‌زاده، محمود، توانگر، منوچهر و عموزاده، محمد (1390). «بررسی مفهوم ذهنیّت در افعال وجهی در زبان فارسی»، پژوهش‌های زبان‌شناسی، (4): 1-20.
  • همایون‌فر، مژگان (1392). «بررسی روند دستوری‌شدگی فعل‌های وجهی زبان فارسی بر اساس پارامترهای لمان»، ویژه‌نامه فرهنگستان، 9: 50- 73.
  • Amouzadeh, M., Tavangar, M., & Shahnaseri, S. (2012). In Baumgarten, N., Du Bois, I & House, J. (Eds.). Subjectivity in language and in discourse, 247–268. Bingley:
  • Bellert, I. (1977). “On semantic and distributional properties of sentential adverbs”, Linguistic Inquiry, 8: 337–351.
  • Bhatt, R. (1999). Covert Modality in Non-Finite Contexts, PhD thesis, Philadelphia: University of Pennsylvania.
  • –Bybee, J. L. (1985). Morphology: A study of the relation between meaning and form. Amesterdam: John Benjamins Publishing.
  • Bybee, J. L., & Dahl, Ö. (1989). The creation of tense and aspect systems in the languages of the world. Amesterdam: John Benjamins.
  • Bybee, J., & Fleischman, S. (1995). “Modality in grammar and discourse: An introductory essay”, In: Bybee, J. L., & Fleischman, S. (Eds.) Modality in grammar and discourse, 1–14. Amesterdam: John Benjamins.
  • Bybee, J., Perkins, R., & Pagliuca, W. (1994). The evolution of grammar: Tense, aspect, and modality in the languages of the world. Chicago: University of Chicago Press.
  • Coates, J. (1983). The Semantics of the Modal Auxiliaries, London and Canberra: Croom Helm.
  • Collins, P. (2009). Modals and Quasi-Modals in English, Amsterdam and New York: Rodopi.
  • Cornillie, B. (2009). “Evidentiality and epistemic modality: on the close relationship between the two”, Functions of language, 16(1): 44–62.
  • Crismore, A., & Abdollehzadeh, E. (2010). “A review of recent metadiscourse studies: The Iranian context”, Nordic Journal of English Studies, 9(2): 195–
  • De Haan, F. (2005). “Typological approaches to modality”. In: William Frawley (ed.), The Expression of Modality, 27–69. Berlin: Mouton de Gruyter.
  • Depraetere, I. (2016). “Modality”. In: Riemer, N. (Ed.), The Routledge Handbook of Semantics, 370– London & New York: Routledge.
  • Depraetere, I., & Reed, S. (2006). “Mood and Modality in English”. In: Aarts, B., & McMahon, A. (Eds.), The handbook of English linguistics, 269– Massachusetts, Oxford &Victoria: Blackwell Publishing Ltd.
  • I. (2011). “Towards a more explicit taxonomy of root possibility”, English Language and Linguistics, 15(1): 1–29.
  • Fillmore, C. (1968). “The case for case”. In Bach, E. & Harm, R. T. (Eds.), Universals in linguistic theory, 1–88. New York: Holt Rinehart & Winston Inc.
  • Fortanet, I. (2008). “Evaluative language in peer review referee reports”, Journal of English for academic purposes, 7(1): 27–37.
  • Giannakidou, A. (2009). “The dependency of the subjunctive revisited: Temporal semantics and polarity”, Lingua, 119(12): 1883–1908.
  • Givon, T. (1995). Functionalism and Grammar, Amsterdam: John Benjamins.
  • Heim, I. (1982). The Semantics of Definite and Indefinite Noun Phrases, PhD thesis. Amherst: University of Massachusetts.
  • Huddleston, R., & Pullum, G. K. (2002). The Cambridge grammar of English Language, Cambridge: Cambridge University Press.
  • Hyland, K. (2005). “Stance and engagement: A model of interaction in academic discourse”, Discourse studies, 7(2): 173–192.
  • Inman, M. V. (1993). Semantics and Pragmatics of Colloquial Sinhala Nonvolitional Verbs, PhD thesis. Stanford, CA: Stanford University.
  • Jackendoff, R. (1972). Semantic Interpretation in Generative Grammar, Cambridge, MA. MIT Press.
  • Kaufmann, S., Condoravdi, C & Harizanov, V. (2005). “Formal approaches to modality”. In: William Frawley (ed.), The Expression of Modality, 72–106. Berlin: Mouton de Gruyter,
  • Kratzer, A. (1991). “Modality”. In: Arnim Von Stechow and Dieter Wunderlich (eds), Semantics: An International Handbook of Contemporary Research, 639–50. Berlin: de Gruyter.
  • Kratzer, A. (2012). Modals and Conditionals: New and Revised Perspectives, Oxford: Oxford University Press.
  • Krifka, M., Pelletier, F. J., Carlson, G. N., ter Meulen, A., Link, G., & Chierchia, G. (1995). “Genericity: an introduction”, In: Carlson, G. N. and Pelletier,F. J. (eds.), The Generic Book, 1–124. Chicago, IL: University of Chicago
  • Lambton, A. (1961). Persian Grammar, London: CUP.
  • Langacker, Ronald W. (2003). “Extreme subjectification: English tense and modals”. In: Hubert Cuyckens, Thomas Berg, Rene Driven & Klaus-Uwe Panther (eds.), Motivation in Language: Studies in Honor of Günter Radden. 3–26. Amsterdam: Benjamins.
  • Lazard, G. (1992). A Grammar of Contemporary Persian, Cosa Mesa CA: Mazda Publishers.
  • Lewis, D. K. (1975). “Adverbs of quantification”, In: Keenan, E. (ed.), Formal Semantics of Natural Language, 3–15. Cambridge: Cambridge University Press.
  • Lyons, J. (1977). Semantics, Cambridge: Cambridge University Press.
  • Mahutiyan, Shahrzad. (1999). Dastur-e zaban-e Farsi az didgah-e radeshenasi, (In Persian), Translated by Mehdi Samai, Tehran, Iran: Nashre Markaz.
  • Mortelmans, T (2012). “Modality in cognitive linguistics”. In: Dirk Geeraerts & Hubert Cuyckens (eds.), The Oxford Handbook of Cognitive Linguistics, 869–89. Oxford: Oxford University Press.
  • Narrog, H. (2012). Modality, subjectivity, and semantic change: a cross-linguistic perspective, Oxford: Oxford University Press.
  • Nuyts, J. (2001a). Epistemic modality, language, and conceptualization: A cognitive-pragmatic perspective(Vol. 5). Amesterdam: John Benjamins Publishing.
  • Nuyts, J. (2001b). “Subjectivity as an evidential dimension in epistemic modal expressions”, Journal of pragmatics, 33(3): 383–400.
  • Nuyts, J. (2012). “Notions of (inter)subjectivity”, English Text Construction, 5(1): 53–76.
  • Nuyts, J. (2014). “Subjectivity in modality, and beyond”. In: Zuczkowski, A., Bongelli, R., Riccioni, I., and Canestrari, C. (Eds.), Communicating Certainty and Uncertainty in Medical, Supportive and Scientific Contexts, 13–30. Amsterdam: Benjamins.
  • Palmer, F. R. (1986). Mood and modality, Cambridge: CUP.
  • Palmer, F. R. (1990). Modality and the English Modals, 2nd ed. London: Longman.
  • Palmer, F. R. (2001). Mood and modality, 2nd edition. Cambridge: CUP.
  • Papafragou, A. (2000). Modality and the Semantics-Pragmatics Interface, Oxford: Elsevier Science.
  • Portner, P. (2009). Modality. Oxford: Oxford University Press.
  • Rahimian, J., & Vahedi, Z. (2010). “The semantic-pragmatic analysis of Persian modal verbs based on Papafragou's model”. Lodz Papers in Pragmatics, 6(1): 67–116.
  • Salkie, R. (2009). “Degrees of modality”. In: Salkie, R., Busuttil, P., & van der Auwera, J. (Eds.), Modality in English: Theory and description, 58, 79–103. Berline & New York: Walter de Gruyter.
  • Taleghani, A. H. (2008). Modality, aspect and negation in Persian. Amsterdam: John Benjamins Publishing.
  • Talmy, L. (1988). “Force dynamics in language and cognition”, Cognitive Science, 12: 49–100.
  • Tavangar, M. & Amouzadeh, M. (2009). “Subjective modality and tense in Persian”, language sciences, 31: 853–
  • Van Linden, A. (2012). Modal Adjectives: English Deontic and Evaluative Constructions in a Synchronic and Diachronic Perspective. Berlin: Mouton de Gruyter.
  • Verstraete, J. , (2001). “Subjective and objective modality: interpersonal and ideational functions in the English modal auxiliary system”, Journal of Pragmatics, 33: 1505–1528.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار