نشانگرهای معرفه‌ساز در سیستانی: وند یا واژه‌بست؟

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه زبان‌شناسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه الزهرا، تهران

2 دانشیار گروه زبان‌شناسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه الزهرا، تهران

چکیده

پژوهش حاضر به بررسی واحد واژگانی دو نشانگر معرفه‌ساز در سیستانی ( /-æ /و /-æk/) می‌پردازد. بدین‌منظور متنی به فارسی معیار حاوی صورت‌های مختلف ساخت معرفه در اختیار 15 گویش‌ور سیستانی قرار گرفت تا برگردان آن به سیستانی را برای محققین ارسال کنند. بررسی داده‌ها در چهارچوب معیارهای تشخیص واژه‌بست زوییکی و پولوم (1983) نشان ‌داد که هر دو نشانگر در انتخاب میزبان گزینشی عمل‌ می‌کنند. هیچ محدودیت آوایی، معنایی یا نحوی برای اتصال نشانگرها به میزبان وجود ندارد. اتصال هر دو عنصر به میزبان قاعده‌مند است. حرکت هر دو نشانگر از جایگاه خود در گروه اسمی و حذف به قرینه /-æk/ جمله را نادستوری کرده و حذف به قرینه /-æ/ موجب بدساختی جمله می‌شود. همچنین هر دو نشانگر در حاشیه‌ای‌ترین جایگاه نسبت به میزبان قرار می‌گیرند. به‌علاوه، هیچ‌کدام تکیۀ مستقلی نداشته و جایگاه تکیه در کلمه را تغییر نمی‌دهند. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که هر دو شبیه واژه‌بست عمل‌می‌کنند.

کلیدواژه‌ها


  • احمدی گیوی، حسن و انوری، حسن (1374). دستور زبان فارسی، جلد 2، تهران: انتشارات فاطمی.
  • تدین، نفیسه (در دست انتشار). «راهکارهای بازنمایی معرفگی در سیستانی».
  • راسخ‌مهند، محمد (1388). «معرفه و نکره در زبان فارسی»، ویژه نامۀ دستور، شمارۀ 5 : 81-103.
  • شقاقی، ویدا (1374). «واژه‌بست چیست؟ آیا در زبان فارسی چنین مفهومی کاربرد دارد؟»، مجموعه مقالات سومین کنفرانس زبان‌شناسی. تهران: دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجی دانشگاه علامه طباطبایی.
  • صراحی، محمدامین؛ شعبانی، منصور و غفاری، علی اصغر (1397). «بررسی و توصیف واژه‌بست در گویش مراغه‌ای زبان ترکی»، فصلنامۀ مطالعات زبان‌ها و گویش‌های غرب ایران، 6(42): 45-66.
  • طاهری، اسفندیار (1389). گویش بختیاریِ کوهرنگ، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  • طاهری، اسفندیار (1391). «ساخت‌های معرفه‌ساز در لری بویراحمدی»، مجلۀ زبان و زبان‌شناسی. 8(16): 57-70.
  • عبدالملکی، حسین (1385). «واژه‌بست تصغیر و معرفه در زبان فارسی». مجلۀ زبان‌شناسی، شمارۀ 41 و 42: 97-105؛
  • عمادی، نظام (1384). گویش کرش، شیراز: انتشارات آوند اندیشه.
  • قطره، فریبا (1386). «مشخصه‌های تصریفی در زبان فارسی امروز»، ویژه نامۀ دستور، دورۀ 3، شمارۀ 3: 52–
  • گوهری، حبیب؛ مهدی‌زاده، مهدی؛ کریمی دوستان، غلامحسین و خوشبخت، طیبه (1399). «واژه‌بست در کردی کلهری ایلامی»، زبان‌شناسی گویش‌های ایرانی، 5(1): 25-51.
  • ماهوتیان، شهرزاد (1378). «دستورزبان فارسی از دیدگاه رده‌شناسی»، ترجمۀ مهدی سمائی، تهران: نشر مرکز.
  • میرزایی، موسی؛ رهبر، بهزاد و اروجی، محمدرضا (1399). «واژه‎بست در گویش طالقانی»، زبان‌شناسی گویش‌های ایرانی، 5(1): 227-249.
  • وحیدیان کامیار، تقی (1387). «کشف معمای یک نکتۀ دستوری که بیش از یک قرن علمای دستور را به خود مشغول داشته است»، فصل‌نامۀ تخصصی ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد. شمارۀ 20: 18-24.
  • Ahangar, A.A; Yousefiyan, P; Khakzaei, M. (2017). "A Study of Inflectional Categories of Noun in Sistani Dialect", Iranian Journal of Applied Language Studies, 9(2).
  • Anderson, S. R. (2005). Aspects of the theory of clitics. Oxford: Oxford University Press.
  • Blau, J. (2000). Methode de Kurde Sorani. Paris: L’Harmattan.
  • Booij, G. (2007). The Grammer of Word. Oxford: Oxford University Press.
  • Dixon, R.M.W. (2007). "Clitics in English". English Studies, 88(5): 574 – 600.
  • Haig, G. (2018). “Optional Definiteness in Central Kurdish and Balochi: Conceptual and Empirical Issues”. Talk at the third workshop on Information Structure in Spoken Language Corpora (ISSlaC3), University of Münster, December, 7–8.
  • Lyons, C. (1999). Definiteness. Cambridge university press;
  • MacKinnon, C (2002). "The Dialect of Xorramābād and Comparative notes on other Lor Dialects". Studia Iranica. 31: 103-138.
  • Nourzaei, M. (2020). "Definiteness Marking from Evaluative Morphology in Balochi: Internal Variation and Diachronic Pathway". Iranian Studies, DOI: 10.1080/00210862.2020.1813555
  • SamVelian, P. (2007). The ezafe as a head-marking inflectional affic: evidence from Persian and Kurmanji Kurdish. In S. Karimi, V. Samiian, & D. Stillo (eds.) Papers in honor of Mohammad Reza Bateni.
  • Sharma, D. & Podesva, R. J. (2013). Research Methods in Linguistics. United Kingdom: Cambridge University Press.
  • Spencer, A. and Luís A. R. (2012). Clitics: an introduction. Cambridge University Press, Cambridge.
  • Windfuhr, Gernot L. (1989). "New Iranian Languages". In R. Schmitt (Ed.), Compendium Linguarum Iranicarum (pp. 246-250) Wiesbaden: Ludwig Reichert Verlag.
  • Zwicky, A. M., and Pullum, G. K. (1983). "Cliticization vs. inflection: English n’t". Language, 59: 502–13.