بررسی علت تنوع ساختواژی در صفات فاعلی زبان فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان شناسی دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشیار گروه زبان شناسی دانشکاه فردوسی مشهد

3 استاد گروه زبان شناسی دانشگاه الزهرا

چکیده

هدف مقالۀ حاضر بررسی تنوع ساختواژی در ساخت صفت فاعلی فارسی است. برای این منظور ابتدا الگوهای ساختواژی صفت فاعلی ارائه‌شده در آثار پژوهشگران پیشین جمع‌آوری شد و مورد نقد قرارگرفت. سپس برای رفع نقایص تحلیلهای پیشین، صفت فاعلی در چارچوب رویکرد تازه‌ی"ساخت و تعبیر" ارائه شد چرا که مشخص شد علت تنوع ساختواژی در صفت فاعلی، نقش‌آفرینی کاربرد به عنوان اساس مفهوم‌سازی در زبان است؛ بدین معنا که گوینده با بهره‌گیری از کاربرد و ایجاد تعامل میان آن با معنا، یک ساخت تازه خلق و شنونده در یک رابطۀ کلامی، آن ساخت را تعبیر می‌کند و بدین گونه مفهوم‌سازی صورت می‌گیرد. در تمام الگوها، فاعلیت معنای محوری است اما هر بار گوینده بخشی از توان منظوری خود را با آن پیوند می‌زند و صورت متفاوتی را با معنای تازه‌ای به شکل یک ساخت متفاوت تولید می‌کند، طوری‌که ساخت نو ضمن حفظ معنای محوری خود، کارکرد جدید هم می‌یابد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • ارژنگ، غلامرضا و علی‌اشرف صادقی (1359). دستور سال سوم آموزش متوسطۀ عمومی، تهران، چاپخانۀ پیروز.
  • انوشه، مزدک (1394). «فرافکن‌های نمود و زمان در صفت‌های فاعلی مرکب بر چایۀ نظریۀ صرف توزیعی»، دوماهنامۀ جستارهای زبانی، شمارۀ 5. صص 72-49.
  • رفیعی، عادل (1391). «مفهوم عامل در واژه‌های مشتق زبان فارسی»، مجلۀ پژوهش‌های زبان‌شناسی، شمارۀ 7. صص 32-19.
  • خرمایی، علیرضا (1387). «صفت فاعلی مرکب مرخم: آری یا خیر»، مجلۀ زبان و زبان‌شناسی، شمارۀ 7. صص 76- 63.
  • عموزاده مهدیرجی، محمد؛ توانگر، منوچهر (1391). کاربردشناسی زبان، چاپ پنجم، تهران، انتشارات سمت.
  • کریمی، امین؛ رضایی، والی (1397). «صفت‌های فاعلی و مفعولی از دیدگاه سرنمون رده‌شناختی»، مجلۀ زبان فارسی و گویش‌های ایرانی، سال سوم، دورۀ دوم، شمارۀ 6. صص 112-93.
  • کشانی، خسرو (1371). اشتقاق پسوندی در زبان فارسی، چاپ اول، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
  • گلفام، ارسلان؛ کربلایی‌صادق، مهناز (1391). «ملاحظاتی بر ساخت صفت فاعلی در زبان فارسی: رویکرد صرف شناختی»، مجموعه مقالات دانشگاه علامه طباطبایی، شمارۀ 281، صص 703- 692.
  • منشی‌زاده، مجتبی (1383). «نگاهی تازه به صفت لیاقت»، مجلۀ دستور، شمارۀ اول، صص 57-53.
  • ناجی‌حسین‌دوست، عباس؛ عبدالکریمی، سپیده (1396). «بررسی مقابله‌ای صفت فاعلی در فارسی و اسم‌های فاعل در عربی از منظر ساختواژی برای تدریس به غیر‌فارسی‌زبانان عرب»، مجلۀ ادبیات و زبان‌ها، شمارۀ 4، صص 66- 53.
  • Foss, D.J. (1970). “Some effects of ambiguity upon sentence comprehension”, Journal of Verbal Learning and Verbal Behavior, 9: 699-706.
  • Grundy, P. (2000). Doing Pragmatics. Second Edition, ARNOLD, a member of the Hodder Headline Group LONDON, Oxford University Press Inc, New York.
  • Lackner, J.R. & Garrett, M. F. (1972). “Resolving ambiguity: Effects of biasing context in the unattended ear”, Cognition, 1: 359-372.
  • Langacker, R. w. (1991). Foundations of Cognitive Grammar. Vol II. Standford, CA: Standford University Press.
  • Langacker, R. w. (2008). Cognitive Grammar: A basic introduction. Oxford: Oxford University Press.
  • Langacker, R. w. (2009). Investigation in Cognitive Grammar. Berlin: Mouton de Gruyter.
  • Lieber, R. (2004). Morphology and Lexical Semantics. Cambridge: Cambridge University Press.
  • Mackay, D.G. (1973). “Aspects of the theory of comprehension, memory and attention”, Quarterly Journal of Experimental Psychology, 25: 22-40.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار