بررسی هم‌معنایی در واژگان نهج‌البلاغه بر مبنای نظریۀ پیوستارهم‌معنایی لاینز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای زبانشناسی، گروه زبانشناسی، واحد کرمانشاه دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران

2 دانشـیار و عضو هیأت علمی گـروه زبان و ادبیـات انگلیسـی و زبانشناسی، دانشکده زبان و ادبیات، دانشگاه کردستان

3 دانشـیار و عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیـات انگلیسـی و زبان‌شناسی، دانشکده زبان و ادبیات، دانشگاه کردستان

چکیده

هم‌معنایی یک پدیدۀ مشترک در میان تمامی زبان‌های مختلف است. زبانشناسان دنیا نظرات گوناگونی دربارۀ آن داشته‌اند. از این‌رو، ابتدا دیدگاه زبانشناسان در این خصوص بررسی و سپس دربارۀ گسترۀ آن در نهج البلاغه بحث می‌شود. پدیدۀ هم‌معنایی موافقان و مخالفانی دارد که هر کدام دلایل خاص خود را مطرح می‌کنند و سبب پیدایش این اختلاف، نبودن تعریفی جامع و مانع از هم‌معنایی بوده است. موافقین بر این باورند که در نهج البلاغه برای یک واژه انبوهی از کلمات مترادف وجود دارد که باعث غنا و وسعت زبان گردیده است و بر همین اساس، کثرت مترادفات را باعث آهنگین شدن نثر عربی دانسته‌اند. مخالفین وجود ترادف، صرف نظر از طبیعت و سرشت واژه، بر این باورند که هیچ دو کلمه‌ای را در نهج‌البلاغه نمی‌توان یافت که از نظر معنی کاملاً یکسان باشند؛ چون آن را حکیمانه نمی‌دانند، بلکه به دنبال شناسایی تفاوت‌های دقیق و عمیق میان ارتباط کلمات هستند. در این نوشتار، نگارندگان با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از نظریۀ لاینز مبنی بر نظریۀ پیوستارهم‌معنایی، معانی مختلف چهارده واژه‌ی مترادف در نهج البلاغه را استخراج و مورد تحلیل و بررسی قرار داده‌اند. شایان ذکر است که گزینش محدودِ وازگان تنها به دلیل محدودیت حجم مقاله بوده است. نتایج نشان داد که بر اساس نظریۀ لاینز مبنی بر نظریۀ پیوستارهم‌معنایی، واژه‌ها نمی‌توانند به‌طور قطعی در بافت‌های مختلف جایگزین هم گردند و از این‌رو، وی هم‌معنایی را پدیده‌ای نادر در زبان می‌داند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


– آذرتاش، آذرنوش (1389). فرهنگ معاصر عربی- فارسی، چاپ دوازدهم، تهران: نی.
– ابن منظور، محمد بن مکرم (1363). لسان العرب، چاپ دوم، قم: ادب الحوزه.
– ابن فارس، احمد (1360). معجم مقاییس اللغه، تهران: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
– اختیار، منصور (1348). معنی­شناسی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
– باطنی، محمدرضا (1373). زبان و تفکر، تهران: نشر آگاه.
– بحرانی، ابن میثم (1375). شرح نهج البلاغه. چاپ اول، مشهد: آستان قدس رضوی.
– بلومفیلد، ل (1379). زبان، ترجمة علی محمد حق شناس، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
– بیهقی، ظهیرالدین (1409). معارج نهج البلاغه، تحقیق و مقدمه از محمدتقی دانش پژوه.
– پالمر، فرانک (1994). نگاهی تازه به معنی شناسی، مترجم: کوروش صفوی، تهران: نشر مرکز.
– جعفری، محمد تقی (1358). شرح و ترجمه نهج البلاغه. تهران: دفتر نشر.
– جوهری، ابوالنصر اسماعیل (2009). معجم الصحاح. القاهره: دارالحدث.
– دشتی، محمد (1379). ترجمه نهج البلاغه، قم: مشرقین.
– دهخدا، علی اکبر (1373). لغت نامه، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
– راسخ مهند، محمد (1389). درآمدی بر زبانشناسی شناختی، تهران: انتشارات سمت.
– راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد (1412). معجم مفردات الالفاظ القرآن، قم: المکتبه المرتضویه.
– رضی، محمد بن حسین (بی تا). نهج البلاغه. قم: مؤسسه دارالهجره.
– شمیسا، سیروس (1382). بیان و معانی، تهران: انتشارات فردوس.
– شهیدی، سید جعفر (1373). ترجمه نهج البلاغه، تهران: علمی و فرهنگی.
– شیروانی، علی (1390). ترجمه نهج البلاغه، مترجم: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری، قم: دفتر نشر معارف.
– صفوی، کورش (1360). درآمدی بر زبانشناسی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
– صفوی، کوروش (1390). درآمدی بر معنی‌شناسی، تهران: سوره مهر.
– عبد التواب، رمضان (1367). مباحثی در فقه اللغه و زبان‌شناسی عربی، ترجمه حمیدرضا شیخی، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
– عسکری، ابو­هلال (1369). معجم الفروق اللغویه، قم: انتشارات جامعه مدرسین.
– فقیهی، علی اصغر (1381). ترجمه نهج البلاغه، تهران: مشرقین.
– فیض الاسلام، سید علی نقی (1331). شرح و ترجمه نهج البلاغه. تهران: برنا.
– قطب راوندی، سعید ابن هبه الله (1409). منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه. قم: انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی.
– کیذری بیهقی، قطب الدین (1416). حدایق الحقایق فی شرح نهج البلاغه. تحقیق از عزیزالله عطاردی خبوشانی.
– لاینز، جان (1391). درآمدی بر معنی‌شناسی زبان، ترجمه کورش صفوی، تهران: انشارات علمی.
– معین، محمد (1388). فرهنگ فارسی. تهران: امیرکبیر.
– مغنیه، محمد جواد (1978). فی ظلال نهج البلاغه. بیروت: دارالعلم للملایین.
– مکارم شیرازی، ناصر (1387). پیام امیرالمومنین(ع). تهران: انتشارات دار­الکتب الاسلامیه.
– موسوی، عباس (1376). شرح نهج البلاغه. بیروت: دارالرسول الاکرم(ص) و دارالمحجه البیضاء.
– هاشمی خویی، حبیب‌الله (1358). منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه. تهران: انتشارات دار­الکتب الاسلامیه.
– Bates, E. (1976). Language and context: the Acquisition of pragmatics. NewYork: Academic Press.
– Bierwisch, M.(1970). Semantics New Horizons in Linguistics. Harmondsworth Penguin.
– Carnap, R.(1942). Introduction to Semantics. Cambridge: Cambridge University Press.
– Chierchia, G. and S.Mc Connel-Ginet. (1990). Meaning and Grammar:an Introduction to Semantics . Cambridge: MA Press.
– Crystal, D. (1992). A Dictionary of Linguistics and Phonetics. England: Blackwell.
– Davis, steven & Gillon S. Brendan (2004). Semantics. Oxford: Oxford University Press.
– Lakoff, G. (1971). On genereative semantics. Cambridge: Cambridge University Press.
– Leech, G. (1987). Semantics the study of meaning. England: Penguin Books.
– Lyons, John (1995). Introduction to theoretical linguistics. Vol 1, Cambridge: Cambridge University Press.
– Lyons, John. (1979). Semantics. Vol 2. Cambridge: Cambridge University Press.
– Palmer, F.R. (1981). Semantics. Cambridge: Cambridge University Press.
– Saeed, John I. (1997). Semantics. Oxford: Blackwell publishing.
– Ullman, S. (1962). Semantics: An Introduction to the study of Meaning. Oxford: Basil Blackwell.