ساخت‌ هجا در زبان ترکی : یک مطالعۀ آماری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار زبان‌شناسی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی

2 استادیار زبان‌شناسی دانشگاه آتاترک، ارزروم - ترکیه

چکیده

پژوهش حاضر با استفاده از یک پیکرة زبانی نسبتاً وسیع به بررسی توزیع و فراوانی ساخت‌های هجایی و همچنین فراوانی وقوع واکه‌ها در این ساخت‌ها می‌پردازد تا از این طریق گرایش‌های بی‌نشان واجی از حیث ساخت هجا و عنصر مرکزی هجا در نظام آوایی زبان ترکی را مشخص سازد. نتایج تحلیل‌های آماری از فراوانی وقوع واژه‌ها در هر یک از ساخت‌های هجایی نشان داد از میان سه ساخت‌ یک‌هجایی، ساخت هجایی cvc، از میان ۹ ساخت دوهجایی، ترکیب هجایی cv.cvc، از میان ۱۰ ساخت سه‌هجایی، ترکیب هجایی cv.cv.cvc و از میان ۷ ساخت چهارهجایی‌ ترکیب cv.cv.cv.cvc بیشترین فراوانی وقوع را دارند. محاسبة فراوانی ساخت‌های هجایی cv، cvc و cvcc صرف نظر از نوع واژه (از حیث تعداد هجاهای سازنده) از روی نسبت هنجارشده هجاها حاکی از آن بود که فراوانی ساخت هجایی cv در مقایسه با cvc و cvcc بیشتر است و در نتیجه این ساخت هجایی از دیگر انواع ساخت‌های هجایی بی‌نشان‌تر است که این امر کاملاً تأییدکنندة نظام سلسله ‌مراتب نشانداری ساخت‌های هجایی در نظریة زبانی است. از سوی دیگر، بررسی فراوانی وقوع واکه‌ها در هر یک از ساخت‌های هجایی نشان داد که توزیع واکه‌ها برای واکه‌های افتاده /ɑ و ӕ/ بیشینه و واکه‌های نیمه‌افراشته //e، /o/ و /ø/ کمینه است و واکه‌های افراشته /u/، /y/، /i/ و /ɯ/ فراوانی کمتر از واکه‌های افتاده و بیشتر از واکه‌های نیمه‌افراشته دارند که این یافتۀ آماری به‌طور کامل تأییدکنندة نظام سلسله‌ مراتبی محدودیت‌های نشانداری واکه‌ها برحسب ارتفاع زبان نیست. طبق نظام سلسله ‌مراتبی نشا‌نداری برحسب ارتفاع زبان در واج‌شناسی جهانی، افراشتگی زبان در تولید واکه‌ها یک ویژگی بی‌نشان است. یعنی اگر در زبانی واکه‌های افتاده یا نیمه‌افراشته وجود داشته باشند، واکه‌های افراشته نیز به‌طور حتم در واجگان این زبان‌ها مشاهده می‌شود. اگر در زبانی واکه‌های نیمه‌افراشته وجود داشته باشند، واکه‌های افتاده نیز در نظام واکه‌ای این زبان‌ها وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

-  آرام، یوسف (۱۳۸۸). اشتقاق در زبان ترکی آذربایجان پایان‌نامه دکتری، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
-  اسلامی، محرم (۱۳۸۷). «واژه‌گزینی و ملاحظات آوایی»، دوفصل‌نامه پردازش علائم و داده‌ها، شماره ۱، پیاپی ۹، ۷۳-۸۴.
-  اسلامی، محرم (۱۳۹۰). «واژه‌گزینی و دانش زبانی»، نامه فرهنگستان، سال ۱۲، شماره ۲، پیاپی ۴۷، ۱۵۹-۱۸۰.
-  اسلامی، محرم و بی­جن­خان، محمود (1382). «واژه‌گزینی و واج‌آرایی»، مجموعه مقالات دومین هم‌اندیشی واژه‌گزینی و اصلاح‌شناسی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، تهران.
-  اسلامی، محرم؛ رحیمی، افشین و اسلامی، سودابه (۱۳۹۲). «نظام آوایی زبان فارسی در آینة آمار»، زبان و زبان‌شناسی، تهران: انجمن زبان‌شناسی ایران، دوره ۹، شماره ۱۸، پیاپی ۹، ۶۵-۹۰.
-  بهزادی، بهزاد (۱۳۶۹). فرهنگ آذربایجانی - فارسی، تهران: انتشارات دنیا.
-  بی‌جن‌خان، محمود (۱۳۹۲). نظام آوایی زبان فارسی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه (سمت).
-  ثمره، یدالله (۱۳۷۸). آواشناسی زبان فارسی: آواها و ساخت آوایی هجا، ویرایش دوم، چاپ پنجم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
-  علی‌نژاد، بتول و آزموده، حسن (۱۳۹۳). «فزآیند حذف و نشانداری: محل تولید همخوان‌ها در زبان فارسی»، پژوهش‌های زبان‌شناسی تطبیقی، سال۴، شماره ۸، ۱۱-۲۶.
-  هادی، اسماعیل (1379). فرهنگ ترکی نوین، تبریز: انتشارات احرار.
-  Black, H. A. (1991). “The Phonology of the Velar Glide in Axininca Campa”, Oxford University Press, Vol. 8, No. 2, 183-217.
-  Breen, G. and R. Pensalfini. (1999). Arrernte: a language with no syllable onsets, Linguistic Inquiry 30: 1–25.
-  Croft, W. (2003). Typology and Universals, Second Edition, Cambridge University Press.
-  Duanmu, S, (2008). Syllable Structure: the limits of variation, Oxford University Press.
-  Göksel, A. and C. Kerslake (2005). Turkish:A Comprehensive Grammar, Oxon: Routledge.
-  Gordon, M. K. (2016). Phonological Typology, Oxford University Press Jakobson, R. (1962). Phonological studies, in Stephen Rudy (ed.), Selected Writings, Volume 1: Phonological Studies, The Hague: Mouton.
-  Kager, R. (1999). Optimality theory, (Cambridge Textbooks in Linguistics), Cambridge and New York: Cambridge University Press.
-  Kahn, D. (2015). Syllable-based generalizations in English phonology, Routledge 711 Third Avenue, New York, NY 10017.
-  Kenstowicz, M. (1994). Phonology in Generative Grammar, UK: Blackwell.
-  Lewis, G. L. (1967). Turkish Grammar, Oxford University Press.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار