افعال معین آغازی در زبان فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد آستارا، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی ، واحد آستارا، آستارا، ایران.

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد واحد رشت، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت، رشت،‌ایران.

3 استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد واحد آستارا، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی ، واحد آستارا، آستارا، ایران.

چکیده

در هر زبانی تعدادی از افعال معین وجود دارند که برای بیان زمان، نمود و وجه به‌کار می‌روند. افعال معین آغازی برای بیان نمود آغازی به‌کار می‌روند. نمود آغازی مفهومی است که روند آغاز یک رویداد را خاطر نشان می‌کند. در متون به جا مانده از زبان فارسی دورۀ قدیم یا دورۀ دری، فعل‌های ‌معین زیادی به‌کار رفته‌اند. در این پژوهش تلاش شده ‌است، از بین انواع افعال ‌معین، فقط فعل‌های ‌معین آغازی بررسی ‌شوند. پرسش این تحقیق این است که در متون ادبی زبان فارسی متقدم، علاوه ‌بر فعل‌های معینی که تا حال معرفی شده ‌است، چه افعال دیگری نمود آغازی را نشان می‌دهند؟ در این تحقیق چهار فعل «افتادن»، «ایستادن»، «اندرایستادن»، «برخاستن»، طبق مدل ابعاد معین‌شدگی داوری و نغزگوی‌کهن (13696)، بررسی و تحلیل شده‌اند. شواهد به‌دست آمده نشان می‌دهد این چهار فعل دچار معین‌شدگی شده‌اند.

کلیدواژه‌ها


-  ابوالحسنی چیمه، زهرا (1375) نمود در نظام فعلی زبان فارسی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه تهران.
-  ابوالحسنی چیمه، زهرا (1390). «انواع نمود واژگانی در زبان فارسی»، مجلۀ ادب فارسی، دورۀ 1 شمارۀ 6، پیاپی 193: 101-120.
-  ابوالقاسمی، محسن (1367). پنج گفتار در دستور تاریخی زبان فارسی، تهران: کتابسرای کابل.
-  احمدی گیوی، حسن (1384). دستور تاریخی فعل، تهران: قطره.
-  انوشه، مزدک (1397). «نمود دستوری در ساخت فعل‎های پیاپی در زبان فارسی، رویکرد کمینه‎گرا»، نشریۀ پژوهشهای زبانشناسی، سال 11، بهار و تابستان، شماره 20 : 73-91.
-  بعلمی، ابوعلی (1353). تاریخ بعلمی، تکمله و ترجمه تاریخ طبری؛ تصحیح محمدتقی بهار‌‌‌‌‌، به‌کوشش محمد پروین گنابادی، تهران: زوار.
-  بیهقی، ابوالفضل (1375). تاریخ بیهقی، بکوشش خلیل خطیب رهبر، تهران: انتشارات مهتاب، چاپ پنجم.
-  بیهقی، ابوالفضل (1380). تاریخ بیهقی، براساس نسخة دکتر فیاض و نسخۀ ادیب پیشاوری و نسخۀ غنی‏‌- فیاض، مقدمه، توضحیات، تعلیقات و فهارس از منوچهر دانش‌پژوه، تهران: هیرمند، چاپ دوم.
-  تاریخ سیستان (1381). به کوشش به تصحیح محمدتقی بهار (ملک‌الشعرا)، تهران: معین.
-  ترجمۀ تفسیر طبری (1356). به تصحیح حبیب یغمایی، تهران، توس.
-  داوری، شادی؛ نغزگوی‌کهن، مهرداد (1396). افعال معین در زبان فارسی، رویکردی دستوری‌شدگی، تهران: نشر نویسۀ پارسی.
-  دستلان، مرتضی و دیگران (1395). «نمود در زبان فارسی؛ نگاهی نو برپایة رویکرد شناختی بسط استعاری و مؤلفه‌های نمودی»، جستارهای زبانی، 31 (3): 69- 86.
-  دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت‌نامه، زیرنظر محمد معین و جعفر شهیدی، مؤسسه لغتنامه دهخدا، تهران.
-  رحیمیان، جلال (1395). «جنبه‌های صوری و معنایی عناصر معین وابسته در جمله‌های فارسی»، زبان‌شناسی و گویش‌های خراسان، شمارۀ 1: 75-91.
-  شیخ سنگ‌تجن، شهین؛ مشهدی‎نژاد، راضیه (1394). «بررسی نحوی و معنایی فعل‎های کنشی زبان فارسی براساس دستور نقش و ارجاع»، همایش پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی، دوره 8.
-  فرشیدورد،‏ خسرو (1350)، «دستور تاریخی زبان فارسی: تحول‌فعل‌های شبه‌معین از زبان پهلوی تاکنون»، مجله وحید، شمارۀ 6 (95): 1209-1214.
-  مؤمنی، فرشته (1396). «فعل نمود- بنیان در گویش تنکابنی»، دوماهنامهی علمی- پژوهشی، فروردین و اردیبهشت شماره 1: 1-24.
-  ناتل‌خانلری، پرویز ( 1366). تاریخ زبان فارسی، تهران: نشر نو، چاپ سوم.
-  نجاریان محمدرضا، حیدری‌نسب نجمه (1394). «فعل‌های آغازی زبان فارسی در مقایسه با افعال مقاربه عربی»، نشریۀ ادبیات تطبیقی، شمارۀ 12: 339- 358.
-  نغزگوی‌کهن، مهرداد (1389). «افعال معین و نمایش نمود در زبان فارسی»، ادب‌پژوهی، شمارۀ 14: 93-110.
-  Anderson, Gregory D. S. (2006). Auxiliary Verb Constructions, Oxford: Oxford University Press. Inc., New York.
-  Comrie, B. (1976). Aspect, Cambridge. cambridge University press.
-  Heine, Bernd (1993). Auxiliaries: Cognitive forces & Grammaticalization. Oxford. Oxfford University press.
-  Kuteva, Tania (2001). Axuiliation: An enquiry into the natuer of grammaticalization. Oxford: Oxford University Press.
-  Lieber, R. (2009), “A Lexical Semantic Approach to Compounding”, In R. Lieber and P. štekauer (eds.), The Oxford Handbook of Compounding, Oxford: Oxford University Press, 78-105.
-  Palmer, Frank R. (2001), Mood and Modality, Cambridge, Cambridge University Press.
-  Perry, Johm R. (2005), A Tajik Persian refrence grammar. Leiden, Boston: Bril.
-  Traugott, E. C. (1982). “From Propositional to Textual and Expressive Meanings: Some Semantic-Pragmatic Aspects of Grammaticalization”. In: W. P. Lehmann, & Y. Malkiel (Eds.), Perspectives on Historical Linguistics (pp. 245-271). Amsterdam & Philadelphia: Benjamins.