بررسی ‌چند‌معنایی واژگان قرآن‌کریم بر مبنای رویکرد معناشناسی واژگانی شناختی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای زبانشناسی، گروه زبانشناسی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران

2 دانشیار و عضو هیأت علمـی گروه زبان و ادبیات انگلیسی و زبان شناسی ، دانشکده زبان و ادبیات، دانشگاه کردستان.

3 استادیار و عضو هیات علمـی گروه زبان و ادبیات انگلیسی و زبان شناسی ، دانشکده زبان و ادبیات، دانشگاه کردستان.

چکیده

چند­معنایی رویدادی است که در آن یک عنصر واژگانی معمولاً به دو یا چند معنا ارتباط دارد که به نظر می­ رسد به طریقی به هم مربوطند. واژگان چند­معنا در مصحف شریف، بیش از یک معنا و مفهوم را در نهاد خود جای داده­ اند. هدف از پژوهش حاضر تبیین زبان­ شناختی پدیدۀ چند­معنایی در واژگان قرآن­ کریم و بازنمایی علل خوانش­ ها، ترجمه­ ها و تفسیرهای مختلف در حوزۀ معنایی قرآن کریم است. نگارندگان با تکیه بر روش توصیفی - تحلیلی و با استفاده از رویکرد معناشناسی واژگانی شناختی بروگمان و لیکاف (1998) معانی مختلف چهارده واژۀ چند­معنای قرآن­ کریم را استخراج و مورد تحلیل و بررسی قرار داده­ اند. شایان ذکر است که گزینش محدودِ واژگان تنها به دلیل محدودیت حجم مقاله بوده است. نتایج نشان داد که در واژگان چند­معنای قرآن کریم، چند مفهوم در ارتباط با یک مفهوم مرکزی سازماندهی شده­ اند. در این شبکۀ معنایی واژه­ ها­ی چند­معنا دارای معانی مرکزی یا سرنمون هستند که در مرکز این شبکه قرار می­ گیرند و نیز دارای معانی حاشیه­ ای­ اند که دورتر از معانی مرکزی هستند که حاصل بسط استعاری هستند. یافته‌ها نشان داد که با اثبات وجود چند­معنایی در واژگان قرآن­ کریم مفسران و محققین می­ توانند همۀ تفسیر­های مختلف ارائه ­شده از آیه را در چارچوب قواعد زبان بپذیرند و در غیر این صورت تنها یک تفسیر را به‌عنوان تفسیر صحیح­ تر و برتر انتخاب کنند.

کلیدواژه‌ها


-  ابن فارس، احمد (1999). معجم مقاییس اللغه، بیروت: دارالکتب العلمیه.
-  اصفهانی، الراغب (1413ق). معجم مفردات الفاظ القرآن، قم: ذوی القربی.
-  آلوسی، سید محمود (1415ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالفکر.
-  پالمر، فرانک (1381). نگاهی تازه به معنی­شناسی، ترجمه کوروش صفوی، تهران: مرکز.
-  دامغانی، ابوعبدالله الحسین بن محمد (1412ق). وجوه و نظایر لالفاظ کتاب الله العزیز، بیروت: دارالعلمیه.
-  راسخ مهند، محمد (1389). درآمدی بر زبان­شناسی شناختی نظریه­ها و مفاهیم، تهران: سمت.
-  زمخشری، محمود (1407ق). الکشاف عن حقایق غوامض التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التاویل، بیروت: دارالکتاب العربی.
-  سیوطی، جلال الدین (1416ق). الاتقان فی علوم القرآن، بیروت: دارالمعرفه.
-  صفوی، کوروش (1387). درآمدی بر معنا­شناسی، تهران: سوره مهر.
-  طباطبایی، سید محمدحسین (1397). المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه محمد باقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
-  طبرسی، فضل بن حسن (1377). ترجمه تفسیر جوامع الجامع، مشهد: بنیاد پژوهش­های اسلامی.
-  طیب حسینی، سید محمود (1389). چند معنایی در قرآن کریم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
-  عوا، سلوی محمد (1382). بررسی زبان­شناختی وجوه و نظایر در قرآن کریم، ترجمه سید حسین سیدی، مشهد: آستان قدس رضوی.
-  فراهیدی، خلیل بن احمد (1414ق). العین، تهران: الطبعه الاولی.
-  فولادوند، محمد مهدی (1377). ترجمه قرآن کریم، قم: مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
-  کوک، وی جی و مارک نیوسان (1393). دستور زبان جهانی چامسکی، ترجمه ابراهیم چگنی، تهران: رهنما.
-  لیکاف، جورج و مارک جانسون (1394). استعاره­هایی که با آنها زندگی می­کنیم، ترجمه هاجر آقا­ابراهیمی، تهران: نشر علم.
-  مکارم شیرازی، ناصر (1353)، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
-  المنجد، محمد نورالدین (1999). لااشتراک اللفظی فی القرآن الکریم، بیروت: دارالفکر.
-  Brugman, C. (1988). Polysemy, Semantics and the Structure of the Lexicon, Garland.
-  Brugman, C. (1988). The Story of Over: Polysemy, Semantics and the Structure of the Lexicon. Garland.
-  Evans, V. (2009). How Words Mean: Linguistic Concepts, Cognitive Models and Meaning Construction, Oxford University Press.
-  Evans, V; Green, M. (2006). Cognitive Linguistics: An Introduction, University of Edinburge.
-  Evans, Vyvyan. (2006). Lexical Concepts, Cognitive Models and Meaning-construction, Oxford University Press.
-  Lakoff, George & Mark Johnson (1980). Metaphors We Live By, University of Chicago Press.
-  Langacker, Ronald (1991). Foundations of Cognitive Grammar, Descriptive Application. Stanford University Press.
-  Palmer, R. F. (1976). Semantics, A New Outline, Cambridge University Press.
-  Rosch, E. (1983). Prototype classification and logical classification, Hillsdale.
-  Ullman, Stephen (1962). The Principles of Semantics,Jackson.