بررسی تطبیقی دیدگاه های نقدی نیمایوشیج و نازک الملائکه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه عربی دانشگاه رازی

2 فارغ التحصیل کارشناسی ارشد گروه عربی دانشگاه رازی

چکیده

طی یک قرن گذشته، شعر و ادبیات کهن فارسی و عربی، با تفکرات تازه و  پویای منتقدان و شاعران نوگرا، روحی دو باره یافت و از قالب خشکیده خویش بیرون آمد. نیما یوشیج و نازک ملائکه شاعر عراقی، با خلق ایده­های نقدی تازه در مورد شعر و ادب، نقشی بسیار برجسته در این زمینه ایفا نمودند. نقطه­ی مشترک دیدگاه نقدی این دو ناقد و شاعر برجسته، تکیه بر میراث گذشته به منظور خلق ادبیاتی نو و متناسب با زندگی امروزی بود، لذا آن دو، هیچ گاه در صدد نفی شعر و ادب قدیم نبودند، بلکه آن را پایه اصلی نظرات نقدی خود به منظور ایجاد دگرگونی در آن قرار دادند. اما در کنار این وجه مشترک، آنها تفاوت­هایی نیز  با هم داشتند، به طوری که می­توان گفت: دامنه­ی نوگرایی در دیدگاه­های نقدی نیما بسیار عمیق­تر و گسترده­تر از نازک ملائکه بود، به باور او، شاعر باید زبان کلاسیک را به طور بنیادی متحول نماید و تعابیری نو بیافریند، چنان که خود وی در شعرش در این مسیر حرکت کرد، اما ملائکه در این زمینه با احتیاط­ بیشتر قدم بر می­داشت. او بر این عقیده بود که شاعر نباید قواعد و مقرارت زبان فصیح را در هم بشکند، و بر خلاف هنجارهای معمول زبان، تعبیراتی غریب و تازه پدید آورد. تفاوت دیگر در نظرات نقدی آنها، مربوط به رسالت شاعر و کارکردهای شعر بود. در دیدگاه نقدی نیما، شعر باید در خدمت مردم، دردها و رنج­های آنها باشد، اما ملائکه، دعوت به اجتماعی نمودن شعر را نمی­پذیرد وآن ­را محدود کننده شاعر  به شمار می­آورد. او  غالباً شعر را وسیله­ای برای توصیف دغدغه­های فردی و پناه­گاهی برای بیان غم و رنج درونی شاعر قلمداد می­کند. آثار شعری باقیمانده از هر دو شاعر، تحقق عینی دیدگاه­های نقدی آنان را نشان می­دهد.

کلیدواژه‌ها


اخوان ثالث، مهدی؛ (1376)، بدعت­ها و بدایع نیما یوشیج، انتشارات زمستان، تهران.
امن خانی، عیسی؛ (1385) جایگاه قالب­های کلاسیک در اندیشه نوگرای نیما، فصلنامه پژوهش­های ادبی، ش11.
ثروت، منصور؛ (1377)، نظریه ادبی نیما، چ1، اتشارات پایا.
رجایی، نجمه؛ (1374)، رمانتیسم در شعر معاصر عرب، مجله ادبیات و علوم انسانی دانشگاه مشهد، ش 1و2، س28، ش پی در پی 108-109.
رضی، احمد و چراغی، رضا؛ (1387) تحلیل انتقادی نگاه نیما یوشیج به شعر کلاسیک در تبیین الگوی وصفی- روایی شعر نو، مجله ادب پژوهی، شماره چهارم، پاییز و زمستان87-87، دانشگاه گیلان.
روزبه، محمد رضا؛ (1383)، شعر نو فارسی شرح، تحلیل و تفسیر، چ1، اتشارات حروفیه.
شفیعی کدکنی، محمدرضا؛ (1359)، شعر معاصر عرب، چاپ افست، انتشارات توس.
______________؛ (1376)، موسیقی شعر، چ5، نقش جهان.
طاهباز، سیروس ؛ (1380)، زندگی و شعر نیما یوشیج، کماندار بزرگ کوهستان، نشر ثالث.
­­­­______­___­­­ ؛ (1376)، پر درد کوهستان، درباره زندگی و هنر نیما یوشیج، چ2، انتشارات زریاب.
طراد، جورج؛ (2007م.)، حول التوازن الدقیق بین جدید و ثابت، نقد نازک الملائکة، فصلیة تعنی بنقد الشعر، العدد الرابع، دار النهضة العربیة.
فاضل، جواد؛ (1984م.)، قضایا الشعر الحدیث، چ1، دار الشروق.
ملائکه، نازک؛ (1988م.)، الشعر فی حیاتی، فی قضایا الشعر العربی المعاصر دراسات و شهادات، اعداد: العالم، محمود امین و آخرون تقدیم: عزالدین اسماعیل، منظمة العربیة للتربیة و الثقافة و العلوم.
_______؛ (1962م.) قضایا الشعر المعاصر، دارالآداب، چ1، بیروت- لبنان.
یوشیج،  نیما؛ (1351)، ارزش احساسات و پنج مقاله در شعر و نمایش، چ2، انتشارات گوتنبرگ.
_______؛ (1350)، تعریف و تبصره، چ2، انتشارات امیر کبیر.
_______؛ درباره شعر و شاعری، (1368هـ.ش)، گردآوری، نسخه پردازی و تدوین سیروس طاهباز، دفترهای زمانه، تهران.