تحلیل تیرگی و شفافیت در اصطلاحات زبان عربی برپایة الگوی نانبرگ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای دانشگاه سمنان

2 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه سمنان

چکیده

در این پژوهش به بررسی تیرگی و شفافیت اصطلاحات در زبان عربی براساس الگوی زبانشناختی برگرفته از مقالة نانبرگ و همکاران (1994) پرداخته‌ایم. این الگو، اصطلاحات را به دو دستة عبارات ترکیبی اصطلاحی (بخش­پذیر) و عبارات اصطلاحی (بخش­ناپذیر) تقسیم می‌کند و برای تمایز آنها از یکدیگر معیارهایی را بر می‌شمرد. ضمن تحلیل و توضیح این معیارها در زبان عربی و برای تطبیقِ بیشتر، داده­ های خود را از مدخل‌ (ب) کتاب المعجم الموسوعی للتعبیر الاصطلاحی فی اللغة العربیةتألیف محمد داود انتخاب کرده ­ایم و معیارها را بر این پیکره آزموده ­ایم. با مطالعة اصطلاحاتی که در این فرهنگ جمع‌آوری شده، به این نتیجه می‌رسیم که حدود نیمی از این اصطلاحات، جزء دستة عبارت‌های اصطلاحی‌اند. هرچند معنای برخی از اینها را می‌توان از روی معنای ظاهری آنها دریافت کرد اما امکانِ امتحان کردن آنها با معیاری‌های شش‌گانه امکان‌پذیر نبود. در مقابل، نیمی نیز در دستة عبارت‌های ترکیبی اصطلاحی بودند که بخش‌پذیرند و علاوه بر اینکه معنای ظاهری آنها در دسترس بود، با معیارهایی که در دست داشتیم می‌توانستیم تک تک آنها را امتحان کنیم و نشان دهیم برخلاف تعریف سنتی از اصطلاحات، معنا و ساخت آنها کاملاً غیرقابل پیش ­بینی نیست. پس می ­توان گفت که اصطلاحات طبقه یکدستی نیستند و کاملاً تیره هم نیستند و می­ توان با معیارهایی مشخص، آنها را از یکدیگر جدا کرد و در طبقات متفاوتی قرار داد.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
-  جریدة القبس الکویتیة: 25/8/1985.
-  الحیاة: 16/2/2016.
-  راسخ مهند، محمد و شمس‌الدینی، مونا (1391). «طبقه بندی اصطلاحات فارسی از دیدگاه زبان‌شناسی شناختی»، فصلنامة ادب پژوهی، سال ششم، شمارة 20: 11-32.
-  زکی حسام‌الدین، کریم (1985). التعبیر الاصطلاحی دراسة فی تأصیل المصطلح ومفهومه ومجالاته الدلالیة وأنماطه الترکیبیة، الطبعة الأولی، مکتبة الآنجلو المصریة.
-  شمس‌الدینی، مونا (1390). بررسی اصطلاحات زبان فارسی از دیدگاه زبانشناسی شناختی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه کردستان.
-  فتحی یوسف عبدالعاطی، هدی (2012). التعبیر الاصطلاحی فی اللغة العربیة، دراسة اللغویة، الإسکندریة، مؤسسة حورس الدولیة.
-  قناة العالم: 9/11/2018.
-  قویدر، حسین (2000). العبارة الاصطلاحیة فی اللغة العربیة، ماهیتها، خصائصها، مصادرها، أصنافها، الطبعة الأولی، دمشق، دار کنان للطباعة والنشر والتوزیع.
کامل فاید، وفاء (1424ق). «صور التعابیر الاصطلاحیة فی العربیة المعاصرة»، مجلة المجمع اللغة العربیة بدمشق، العدد: 24.
-  محمد داود، محمد (2014). المعجم الموسوعی للتعبیر الاصطلاحی فی اللغة العربیة، الطبعة الأولی، القاهرة، دارالنهضة مصر للنشر.
-  Abdou, Ashraf (2012). Arabic Idioms: A Corpus Based Study (Routledge Arabic Linguistics Series Book 8), London, Routledge.
Alamoudi, Khadija (2013). The Conceptual Structure of 'Hand’ Idioms in Arabic, Internet Journal of Language, Culture and Society, October: 37.
-  http://www.reefnet.gov.sy/booksproject/mojama/78/78-4/10.pdf
-  Nunberg, Geoffrey; Ivan A. Sag; Thomas Wasow (1994). “Idioms”, Language, Vol. 70: 491-538.