استان چهارمحال و بختیاری در اطلس زبان‌های ایران: روش‌شناسی پژوهش و پراکندگی زبانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار زبان‌شناسی، گروه زبان انگلیسی دانشگاه شهرکرد

چکیده

استان چهارمحال و بختیاری با یک درصد از وسعت و همچنین حدود یک درصد از جمعیت کشور در جنوب غربی کشور واقع شده است. علی‌رغم تنوع زبانی در این استان، وضعیت پراکندگی زبانی آن هنوز از دیدگاهی علمی مورد مطالعه قرار نگرفته است. در این مقاله درصدد هستیم تا در قالب یک مطالعة میدانی جامع به این مهم پاسخ دهیم. این مقاله در چارچوب برنامة تحقیقاتی برخط اطلس زبان‌‌های ایران (اَزیران) انجام گرفته است. بعد از مروری بر پیشینة مطالعاتی در این حوزه، پروژة ازیران و روش‌شناسی پژوهش، به یافته‌های تحقیق اشاره شده است. یافته‌های میدانی نشان می‌دهد که بختیاری، ترکی، چهارمحالی شهری، فارسی و چهارمحالی روستایی عمده‌ترین زبان‌های مادری استان محسوب می‌شوند. همچنین، ارمنی از دیگر زبان‌هایی بود که در استان زبانورانی داشت که در حال حاضر به استان‌های دیگر از جمله اصفهان مهاجرت کرده‌اند. درپایان، پراکندگی زبان‌های استان در قالب نقشه‌های چندضلعی ایستا به نمایش گذاشته شده است.

کلیدواژه‌ها


-  آتش‌آب‌پرور، حسن (1398)، فرهنگ و گویش اردل بختیاری (ریشه‌شناسی و مقایسه با زبان‌ها و گویش‌های ایرانی، نمونه‌ی متن و واژه‌نامه)، تهران: انتشارات پازینه.
-  امانی بابادی، مریم (1392)، بررسی نمود دستوری در گویش لری بختیاری، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، اصفهان: دانشگاه اصفهان.
-  ایروانی، محمدرضا (1384)، «سنجش میزان گرایشات خانوارهای عشایری در زمینة اسکان و مشکلات موجود (بررسی موردی عشایر عرب جرقویه)»، فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد خلخال، شمارة ۳: 43- 62.
-  بشیرنژاد، حسن (1386)، «زبان‌های محلی ایران و دورنمای آینده»، مجلة زبان و زبان‌شناسی، بهار و تابستان 86، شمارة 5 : 115- 126.
-  سازمان نقشه‌برداری کشور (1395)، پایگاه ملی نام‌های جغرافیایی ایران، تهران: سازمان نقشه‌برداری کشور، قابل دسترسی در:                                                                                         http://gndb.ncc.org.ir
-  ساسان‌پور، فرزانه (1393)، «چهارمحال و بختیاری»، دانشنامة جهان اسلام، ج 12.
-  طاهری، اسفندیار (1389)، گویش بختیاری کوهرنگ، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
-  طاهری اردلی، مرتضی (1394)، «گویش بختیاری: بقا یا زوال؟ (نگاهی دیگر به کاربرد گویش بختیاری: گونة اردل)»، مجموعه مقالات همایش بین‌المللی میراث فرهنگی (بخش زبان و گویش رایج)، ویرایش شده توسط پونه مصطفوی، 219- 238.
-  مرکز آمار ایران (1390/1395)، سرشماری عمومی نفوس و مسکن، تهران: وزارت کشور، مرکز آمار ایران، برگرفته از:                                                                                                 https://www.amar.org.ir
-  طاهری اردلی، مرتضی و اریک آنونبی (1397)، «برخی از ویژگی‌های بارز زبان بختیاری در استان چهارمحال و بختیاری»، کتابچة الکترونیکی مجموعه مقالات اولین کنفرانس ملی زبان، فرهنگ و ادبیات بختیاری، 991-1001. برگرفته از:                http://conference.pnu.ac.ir/ChaharMahal-bakhtiari/post.aspx?id=1312
-  طاهری اردلی، مرتضی، اریک آنونبی، اِیموس هِیز و همکاران (زیر چاپ)، «اطلس برخط زبان‌های ایران: طراحی، روش‌شناسی و نتایج اولیه»، مجلة جستارهای زبانی.
-  طاهری اردلی، مرتضی و اریک آنونبی (در دست نگارش)، «طراحی و توسعة پرسشنامة زبان‌شناختی اطلس زبان‌های ایران (اَزیران)».
-  علیزاده گل‌سفیدی، مصطفی (1371)، بررسی گویش بختیاری در منطقه مشایخ (گل‌سفیدی)، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه تهران.
-  عیدی، رضا (1375)، بررسی گویش بختیاری گونة اردل، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، تهران: دانشگاه تهران.
-  هاشمی‌‌بنی، رضا (1379)، توصیف زبان‌شناختی گویش ترکی بن، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، اصفهان: دانشگاه اصفهان، دانشکده زبان‌های خارجه.
-  Anonby, E. (2012), “Update on Luri: How Many Languages?” Journal of the Royal Asiatic Society, 13(2), 171–197.
-  Anonby, E. (2012), Sociolinguistic status of Lori. Encyclopædia Iranica. New York: Center for Iranian Studies, Columbia University. Online address: http://www.iranicaonline.org/articles/lori-language-ii.
-  Anonby, E. (2017), “A Three-Dimensional Approach to Classification of Iran’s Languages.” Paper presented at the 1st North American Conference in Iranian Linguistics (NACIL1), Stony Brook University, New York, 28- 30 April, 2017.
-  Anonby, E., Taheri-Ardali, M. & A. Hayes. (2019), “The Atlas of the Languages of Iran (ALI): A research overview”. Iranian studies 52. 1-2, 199-230. Online at: https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/00210862.2019.1573135.
-  Anonby, E., Schreiber, L. & M. Taheri-Ardali. (2020), “Balanced bilingualism: Patterns of contact influence in L1 and L2 Turkic and Bakhtiari speech in Juneqan, Iran”, Iranian Studies, 53:3-4, 589-622.
-  Anonby, E., et al. (eds.) (2015 - 2020), Atlas of the Languages of Iran. Ottawa: Geomatics and Cartographic Research Centre. Available at: http://iranatlas.net.
-  Anonby, E., Mohammadirad, M. & J. Sheyholislami (2019), “Kordestan Province in the Atlas of the Languages of Iran: Research process, language distribution, and language classification”. Advances in Kurdish linguistics, ed. Songül Gündoğdu, Ergin Öpengin, Geoffrey Haig and Erik Anonby, 9-38. Bamberg, Germany: Otto-Friedrich-Universität Bamberg.
-  Anonby, E., Taheri-Ardali. M., A. Stone. (Submitted), “Toward a picture of Chahar Mahal va Bakhtiari Province, Iran, as a linguistic area”.
-  Christensen, A. (1930/1935), Contributions à la dialectologie iranienne. Copenhagen: Levin & Munksgaard.
-  Digard, J-P. (1988), Baḵtīārī tribe: Ethnography. Encyclopædia Iranica 3(5): 553–560. New York: Center for Iranian Studies, Columbia University. http://www.iranicaonline.org/articles/baktiari-tribe#pt1 (accessed 17 Jan 2020).
-  Hayes, A., Pulsifer, P.L. & J.P. Fiset. (2014), “The Nunaliit Cybercartographic Atlas Framework.” In Developments in the Theory and Practice of Cybercartography: Applications and Indigenous Mapping, edited by D.R. Fraser Taylor, 129-140. Amsterdam: Elsevier.
-  Irancarto 2012 = Hourcade, B. et al (2012), Irancarto. Paris and Tehran: CNRS / University of Tehran. http://www.irancarto.cnrs.fr.
-  Izady, M. (2013), Linguistic composition of Iran: http://gulf2000.columbia.edu/images/maps/Iran_Languages_lg.png.
-  Mackinnon, C. (2011), Lori Language i. Lori Dialects. Dialects Encyclopædia Iranica, Ehsan Yarshater (Ed.). New York. Center for Iranian Studies, Columbia University. Available from: http://www.iranicaonline.org/articles/lori-dialects.
-  Mann, O. (1910), Die Mundarten der Lur Stämme im südwestlichen Persien. Berlin: Georg Reimer.
-  Schreiber, L., Taheri-Ardali, M., Haig, G. & E. Anonby. (2017a), “Contact-induced change in Irano-Turkic morphosyntax.” Conference on Language Contact and Language Change in Western Asia, Goethe University Frankfurt, 10-12 March.
-  Schreiber, L., Taheri-Ardali, M., Haig, G. and E. Anonby. (2017b), “Language Contact as a Source of Morphosyntactic Variation in Three Varieties of Qashqay Turkic in South-West Iran.” Paper presented at the 24th Linguistisches Internationales Promotionsprogramm (LIPP) Symposium, Ludwig-Maximilians-Universität Munich, 21-23 June, 2017.
-  Taheri-Ardali, M. et al. (2016), Chahar Mahal va Bakhtiari Province. In: Anonby, Erik et al. (eds.), Atlas of the Languages of Iran. Ottawa: Geomatics and Cartographic Research Centre. Available at: http://iranatlas.net/index.html?module=module.language-distribution.chahar_mahal_va_bakhtiari#.
-  Taheri-Ardali, M. & E. Anonby (2017), “Language Distribution in Chahar Mahal va Bakhtiari Province of Iran”, 1st International Conference on Languages, Dialects and Linguistics (ICCILDL1), Pazhoheshgaran Andishmand Institute, Ahvaz, Iran, 2-3 February, 2017.
-  TAVO 1988 = Orywal, E. (ed.) (1988), Tübinger Atlas des Vorderen Orients, A XIII. Wiesbaden: L. Reichert.
-  Zhukovskij, V. A. (1888), Osobennoe znacenie glagola dästän ν persidskom razgovornom yazyke [Special meaning of the verb dāshtan in spoken Persian]. Zapiski Otdeleniya Imperatorskago russkago arkheologicheskago obshchestva Vostochnago 3: 376-77.
-  Zhukovskij, V. A. (ed. S. F. Ol’denburg) (1923), Materialy dlya izucheniya persidskikh narechij, pt. 3: Narechie bakhtiyarov chekharleng i kheftleng [Materials for the study of Persian dialects, part 3: The dialect of the Čahārlang and Haftlang Bakhtiari]. Petrograd.