بررسی واژه‌بست‌های ضمیری در گویش خلاری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار زبانشناسی دانشگاه یاسوج

چکیده

پژوهش حاضر به بررسی واژه‌بست‌های ضمیری گویش خلاری، از گویش‌های استان فارس، پرداخته است. در این گویش ضمایر پیوسته، که از نوع واژه‌بست هستند، از نظر نوع و توزیع با گونه فارسی معیار تفاوت دارند. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و از طریق مصاحبه با گویشوران ساکن روستای خلار و نیز شهرستان شیراز انجام شده است. در این مطالعه، سعی شده انواع، توزیع و میزبان‌های واژه‌بست‌ها مورد بررسی قرار گیرند. نتایج نشان داد واژه‌بست‌های ضمیری در این گویش در نقش‌های فاعل، مفعول مستقیم، غیرمستقیم و اضافی کاربرد داشته و به سازه‌های مختلفی از جمله فاعل، مفعول، قید، و غیره متصل می‌شوند. این گویش در سیر تحولی نظام واژه‌بست‌های زبان فارسی در مرحله مجاورت فعل با گرایش غالب نظام پیشافعلی قرار دارد. کاربرد عمدۀ واژه‌بست‌ها و تفاوت مهم این گویش با گونۀ معیار در نقش نشانۀ فاعل در زمان گذشته است که در جایگاه‌های مختلف قبل از فعل واقع می‌شوند.

کلیدواژه‌ها


-  ابن‌حوقل (1345)، صورة الارض، ترجمه جعفر شعار، تهران: نشر بنیاد فرهنگ.
-  ارانسکی، ای. ام (1378). زبان‌های ایرانی، ترجمه علی اشرف صادقی، تهران: انتشارات سخن.
-  اشمیت، رودیگر (1383). راهنمای زبان‌های ایرانی، جلد دوم: زبان‌های ایرانی نو. ترجمه: آرمان بختیاری و دیگران، تهران: ققنوس.
-  بهرامی، فاطمه و رضایی، والی (1392)، «عناصر نمایه مفعولی: واژه‌بست یا نشان مطابقه»، مجموعه مقالات اولین هم‌اندیشی بررسی واژه‌بست‌ها در زبان‌های ایرانی، به کوشش محمد راسخ‌مهند، 99- 79.
-  حامدی شیروان، زهرا؛ شریفی، شهلا و الیاسی، محمود (1395)، «بررسی و توصیف واژه‌بست‌های ضمیری در گویش بهبهانی»، دوماهنامه‌ی جستارهای زبانی، د 7، ش 4، 148- 125.
-  حسینی فسایی، میرزا حسین (1367)، فارسنامه ناصری. تصحیح و تحشیه از منصور رستگار فسایی، جلد 2، تهران: انتشارات امیرکبیر.
-  راسخ مهند، محمد (1388)، «نگاهی رده شناختی به پی‌بست‌های ضمیری در زبان تاتی»، پژوهش‌های زبان‌شناسی، د 1، ش 1، 1-10.
-  راسخ مهند، محمد (1391)، «واژه‌بست‌های ضمیری در گویش رایجی آران و بیدگل»، نامه‌ی فرهنگستان، ویژه‌نامه‌ی زبان‌ها و گویش‌های ایرانی، ش 1، 161-172.
-  راسخ‌مهند، محمد (1384)، «نشانه مطابقه مفعولی در فارسی»، مجموعه مقالات نخستین همایش انجمن زبان‌شناسی ایران، به کوشش مصطفی عاصی، 285- 275.
-  راسخ‌مهند، محمد (1389)، «واژه‌بست‌های فارسی در کنار فعل»، پژوهش‌های زبان‌شناسی، د 2، ش، 85- 75.
-  رضایتی کیشه خاله، محرم؛ سبزعلی‌پور، جهاندوست (1386)، «ساخت ارگتیو در گویش تاتی خلخال»، مجله ادب‌پژوهی، ش 1، 89-106.
-  شقاقی، ویدا (1376)، «واژه‌بست چیست؟ ایا در زبان فارسی چنین مفهومی کاربرد دارد؟»، مجموعه مقالات سومین کنفرانس زبان‌شناسی، به کوشش یحیی مدرسی، محمد دبیرمقدم، 157- 141.
-  مزینانی، ابوالفضل (1396)، «دستوری شدن واژه‌بست‌های مفعولی زبان فارسی همگام با تحول تاریخی نظام واژه‌بستی آن با استناد به داده‌های گویش مزینانی»، مجلة زبانشناسی و گویش‌های خراسان، ش 16، 132-109.
-  مزینانی، ابوالفضل و شریفی، شهلا (1394)، «بررسی نظام واژه‌بستی ضمیری در تاریخ زبان فارسی و علل تحول آن»، دوماهنامه‌ی جستارهای زبانی، د 6، ش 4، 307- 275.
-  مزینانی، ابوالفضل؛ کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه و گلفام، ارسلان (1392). «پی‌بست‌های ضمیری فارسی میانه و ظهور ضمیرگذاری تکراری در این زبان»، مجموعه مقالات اولین هم‌اندیشی بررسی واژه‌بست‌ها در زبان‌های ایرانی، به کوشش محمد راسخ‌مهند، 123- 99.
-  مزینانی، ابوالفضل؛ کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه و گلفام، ارسلان (1394)، «بررسی واژه‌بست‌های ضمیری گویش مزینانی»، ویژه‌نامه‌ی زبان‌ها و گویش‌های ایرانی، ش 5، 79-101.
-  مفیدی، روح‌الله (1386)، «تحول نظام واژه‌بستی در فارسی میانه و نو»، دستور 3، 153- 133.
-  هوشمند، مژگان (1396)، «توصیف دستگاه آوایی گویش خلاری»، مجموعه مقالات همایش بین‌المللی میراث زبانی: بخش زبان و گویش رایج، به کوشش پونه مصطفوی.
-  واحدی لنگرودی، محمد مهدی و ممسنی، شیرین. (1384)، «بررسی پی‌بست‌های ضمیری در گـویش دلواری»، گویش‌شناسی، د 1، ش 3، 81- 64.
-  Anderson, S. (2005), Aspects of the Theory of Clitics. Oxford & New York: Oxford University Press.
-  Booij, G. (2005), The Grammar of Words. Oxford: Oxford University Press.
-  Dabir-Moghaddam, M. (2008), “On agent clitics in Balochi in comparison with other Iranian languages”. In: C. Jahani, A. Korn & P. Titus (eds.) The Baloch and others. Linguistic, historical and socio-political perspectives on pluralism in Balochistan. Wiesbaden: Reichert, 83-100.
-  Gerlach, B. (2002), Clitics Between Syntax and Lexicon. Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
-  Haig, G., F.  Nemati. (2013), “Clitics at the syntax-pragmatics interface: The case of Delvari pronominal enclitics”. Revised handout, paper held at the ICIL 5, Bamberg, 1-13.
-  Halpern, A. (1995), On the Placement and Morphology of Clitics. Stanford: CSLI Publications.
-  Korn, A. (2209), “Western Iranian Pronominal Clitics”. Orientalia Suecana, Uppsala Universitet, 2009, 58, pp.159-171. <http://uu.diva-portal.org /smash/record.jsf?pid=diva2%3A305500.
-  Spencer, A. (1991), Morphological Theory: An Introduction to Word-structure in Generative Grammar. Blackwell.
-  Zwicky, A. M. (1977), On Clitics. Bloomington, Indiana university Linguistics Club.
-  Zwicky, A. M. (1994), “Clitics'', Encyclopedia of Language and Linguistics, ed. R.E. Asher, Pergamon Press, vol. 2, 571-576.
-  Zwicky, A.M & G.K. Pullum (1983), “Cliticization vs. Inflection: English N’T”. Language. Vol. 59. No. 3, 502-513.