اطلس گویشی چرداول: بررسی تنوعات آوایی و اندازه‌گیری فاصله گویشی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار رشته زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه علامه طباطبائی، دانشکده ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی .

2 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی همگانی؛ دانشگاه علامه طباطبائی، دانشکده ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی .

چکیده

گویش‌سنجی رویکردی آمارگرا در مطالعات زبانی است که در آن تنوعات زبانی در یک پهنۀ جغرافیایی بر پایۀ روش‌ها و اصولی مشخص سنجیده و سپس در قالب نمودارها و شکل‌های تفسیری ارائه می‌شوند و قابلیت تعیین نسبی مرز گویش‌ها و زبان‌ها را فراهم می‌آورد. این پژوهش با بررسی حوضه آبریز رود چرداول در استان ایلام با استفاده از شیوه‌های گویش‌سنجی و ارائه روش‌شناسی انجام کار کوشیده است تصویری مناسب از چگونگی توزیع گونه‌های زبانی در منطقه ارائه نماید و علاوه بر ارائۀ تصویری کلی از همبستگی زبانی – جغرافیایی منطقه، برای هر مکان خاص فواصل گویشی از سایر مکان ها را بسنجد. برای این منظور، داده‌های زبانی 35 آبادی بر اساس فهرست واژگان پایه موریس سوادش در این قلمرو گردآوری و آوانگاری گردیده است و پس از لحاظ کردن داده‌های جغرافیایی منطقه با استفاده از نرم افزار Gabmap تحلیل‌های مربوطه بدست داده شده است.

کلیدواژه‌ها


-  اسدپور، هیوا (1390)، اطلس زبانی رایانه­ای استان آذربایجان غربی: رویکردی رده­شناختی ادراکی در زبان­شناسی جغرافیایی، پایان­نامه کارشناسی­ارشد رشته زبان­شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.
-  اسدپور، هیوا (1391)، «بررسی گونه­های زبانی در استان آذربایجان غربی با روش فاصله­سنجی گویشی»، ویژه‌نامه فرهنگستان (زبان­ها و گویش­های ایرانی)، دوره جدید، ش 1، 173-202.
-  آقاگل­زاده، فردوس (1390)، «الگویی برای گردآوری داده­های گویشی تنوعات  لهجه­ای و تهیه نقشه زبان­شناسی (اطلس زبانی) ایران»، مجموعه مقالات نخستین همایش بین­المللی گویش­های مناطق کویری ایران (جلد اول). سمنان: دانشگاه سمنان.
-  بصیرت، علی و فامیان، علی­رضاقلی (1390)، «به سوی طراحی اطلس زبانی گویش گیلکی»، ادب پژوهی، ش17، 165-183.
-  پرمون، یدالله (1386)، طرح ملی اطلس زبانی ایران. کتابچه جامع تدوین اطلس (مستندسازی، پایگاه داده­ها، نقشه)، تهران: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، پژوهشکده زبان و گویش.
-  پرمون، یدالله و زارعی، زهره (1385)، اطلس زبانی ایران: مبانی و روش‌شناسی: گزارش اطلس زبانی اصفهان، اصفهان: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان.
-  جهانگیری، نادر (1352)، بررسی تعداد، توزیع و گسترش گویش‌های رایج در استان مازندران، هدف تهیه‌ی اطلسی از گویش‌های رایج، پایان­نامه کارشناسی­ارشد زبان­شناسی دانشگاه تهران.
-  خادمی، شیرین (1382)، طرح ملی گویش­شناسی (کردستان و کرمانشاه)، پایان­نامه کارشناسی­ارشد رشته زبان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
-  دورقمری، حمیرا (1382)، طرح ملی گویش­شناسی (استان­های تهران و خراسان)، پایان­نامه کارشناسی­ارشد رشته زبان­شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
-  دیهیم، گیتی (1388)، اطلس گویش­شناختی قصران داخل، تهران: انتشارات سروش با همکاری دفتر پژوهش­های فرهنگی.
-  رستم­بیک تفرشی، آتوسا (1382)، طرح ملی گویش­شناسی (استان­های یزد و همدان)، پایان­نامه کارشناسی­ارشد رشته زبان­شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
-  زارعی، زهرا (1391)، طرح ملی گویش­شناسی (شهرستان نیشابور)، پایان­نامه کارشناسی­ارشد رشته زبان­شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
-  سنایی، یاسر (1395)، بررسی تنوع گویشی نواحی شمال استان ایلام: تدوین اطلس گویشی، پایان­نامه کارشناسی­ارشد رشته زبان­شناسی، دانشگاه پیام نور.
-  صادقی، مصطفی (1394)، اطلس زبانی برخی صورت‌های واژگانی زبان ترکی بخش سرولایت نیشابور، پایان­نامه کارشناسی­ارشد رشته زبان­شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد.
-  مقدم، صفیه (1386)، طرح ملی گویش­شناسی (گویش­های استان­های کرمان و اصفهان)، پایان­نامه کارشناسی‌ارشد رشته زبان­شناسی همگانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
-  ملایی پاشایی، سیف اله (1393)، گویش‌سنجی رایانشیِ دامنه شمالی البرز مرکزی بر پایه الگوریتم لونشتین: تدوین یک اطلس زبان‌شناختی، رساله دکتری زبان شناسی همگانی، دانشگاه پیام نور.
-  ملایی قاسم، مسعود (1374)، بررسی گسترش جغرافیایی و ترسیم اطلس زبانی بخش پشت­آب سیستان، پایان‌‎نامه کارشناسی­ارشد زبان­شناسی. دانشگاه فردوسی مشهد.
-  مولایی، حامد (1390)، بررسی توزیع 114 متغیر زبان  فارسی و  رسم اطلس زبانی بخش­های کوهبنان و خرمدشت در استان کرمان، پایان­نامه کارشناسی ارشد زبان­شناسی همگانی، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
-  الیاسی، محمود (1389)، بررسی گسترش جغرافیایی و ترسیم اطلس زبانی 100 صورت زبانی در حدفاصل شهرهای تربت­جام و مشهد، پایان­نامه کارشناسی­ارشد زبان­شناسی دانشگاه فردوسی مشهد.
-  Bills, Garland D. and Neddy A. Wigil (2008), The Spanish language of New Mexico and Southern Colorado, A linguistic Atlas. University of New Mexico Press. New Mexico.
-  Buja, A. Deborah F Swayne, Michael L Littman, Nathaniel Dean, Heike Hofmann, Lisha Chen (2008), Data Visualization with Multidimensional Scaling. Journal of Computational and Graphical Statistics. Volume 17, 444 – 472.
-  Chambers, J. K. & P. Trudgill, (2004), Dialectology (2nd edition). Cambridge: Cambridge University Press, 2nd edition.
-  Dryer, Matthew S.; D. Gil; B. Comrie; H. Jung & C. Schmidt (2005), The World Atlas of Language Structures. Oxford: Oxford University Press.
-  Francis, W. Nelson (1983), Dialectology: An Introduction. London. Longman
-  Goebl, H. & G. Schiltz (1997), “A dialectometrical compilation of CLAE 1 and CLAE 2: Isoglosses and dialect integration”. In: Viereck, W.; Ramisch, H. (Ed.). Computer Developed Linguistic Atlas of England (CLAE). Tübingen: Max Niemeyer Verlag, v. 2.
-  Hartmann, R. R. K and James, Gregory (2002), Dictionary of lexicography. London and New York. Routledge.
-  Kessler, B. (1995), “Computational dialectology in Irish Gaelic”. In Proceedings of 7th Conference of the European Chater of the Association for Computational Linguistics (EACL 7), Dublin, 60-66.
-  Kruskal, Joseph B. & Myron Wish (1978), “Multidimensional Scaling”. Sage University Publication. London.
-  Labov, W., Sh. Ash & Ch. Boberg (2005), The Atlas of North American English: Phonetics, Phonology and Sound Change. Berlin: Walter de Gruyter.
-  Nerbonne, John and William kretzschmar (2003), Introducing Computational Techniques is Dialectometry.Klwwer Academic Publishers, Netherlands.
-  Nerbonne, John. and W. Heeringa & P. Kleiweg (2003), “Lexical distance in LAMSAS”. Computers and the Humanities. 37 (4). 339-357.
-  Nerbonne, John. and W. Heeringa (2001), “Computational Comparison and Classification of Dialects”. Dialectologia et Geolinguistica. Journal of the International Society for Dialectology and Geolinguistics, 2001(9). 69-83.
-  Séguy, Jean, (1971), “La relation entre la distance spatiale et la distance lexi­cale,” Revue de Linguistique Romane 35, 335–57.
-  Séguy, Jean, (1973), La Dialectométrie Dans l'Atlas Linguistique de la Gascogne. Société de linguistique romane.
-  Wieling M, Nerbonne J, Baayen RH (2011), Quantitative Social Dialectology: Explaining Linguistic Variation.