سنجش کفایت سند اجرایی یونسکو در شناسایی میزان درخطر بودن ده گونه ی منتخب زبان های ایرانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای گروه زبان شناسی همگانی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 دانشیار پژوهشکده سمت

چکیده

نگارندگان در این تحقیق نُه شاخصِ انتقال بین ­نسلی، جمعیت دقیق گویش ­وران، مواد زبانی موجود در بحث آموزش و سوادآموزی، نگرش بومی ­زبانان به زبان بومی و نگرش­ ها و سیاست ­های دولتی و ... که در سند اجرایی یونسکو(Language Vitality and Endangerment LVE) به منظور رتبه ­بندی زبان­ های در خطر آمده است را اساس کار خود برای میزان در خطر بودن گونه ­ها­ی منتخب زبانی قرار داده ­اند. بدین منظور به‌طور کاملاً تصادفی ده گونه­ ی زبانی اغشتی، طالقانی، سنگانی، جابانی، افجه ­ای (گونه­ های زبانی استان تهران و البرز) لارکی، قشمی، گهگمی، مُلکی­ گالی و بستکی (گونه­ های زبانی استان هرمزگان) در سه استان ایران: تهران (پایتخت)، البرز (مجاور پایتخت) و هرمزگان (بسیار دورتر از پایتخت) انتخاب شد. بر اساس سنجش هم­زمان کل شاخص ­های این سند - که لازمه­ ی اجرای این سند می ­باشد – شدت تهدید هر گونه­ ی زبانی در طیف رتبه ­بندی در معرض خطر بودن زبان­ ها (ایمن تا نابود شده)، مشخص شد و همچنین بر اساس تحقیقات میدانی و مشاهدات نگارندگان معلوم گردید میزان فاصله از پایتخت، عوامل جغرافیایی و وضعیت اقتصادی سه عامل مهم­تری هستند که جایگاه گونه­ های زبانی را در این طیف معین می ­کنند و نهایتاً می ­توان شدت در خطر بودن این گونه­ های زبانی منتخب را بدین گونه نشان داد: (این علامت  درخطر بودن را نشان می­ دهد)
به‌طرز وخیم در خطر  به شدت در خطر  قطعاً در خطر
افجه ­ای، اغشتی جابانی، طالقانی  قشمی، ملکی ­گالی، لارکی، گهگمی، سنگانی، بستکی

کلیدواژه‌ها

موضوعات


-  ارانسکی، یوسف. م (1378)، زبان­های ایرانی، ترجمه­ی علی اشرف صادقی، تهران: سخن.
-  اشمیت، رودیگر (1382)، راهنمای زبان­های ایرانی، جلد 1 و 2، ترجمه­ی فارسی زیر نظر حسن رضایی باغ بیدی، تهران: انتشارات ققنوس.
-  بشیرنژاد، حسن (1386)، «زبان­های محلی ایران و دورنمای آینده»، زبان و زبان­شناسی، سال سوم، شماره 5، بهار و تابستان.
-  پرمون، یداله (1387)، «یک پیشنهاد برای رتبه­بندی زبان­های در خطر»، مجموعه مقالات نخستین همایش ملی زبان‌شناسی، کتیبه­ها و متون، سی­ام بهمن الی یکم اسفند 1386، تهران: پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، پژوهشکده­ی زبان و گویش.
-  مدرسی، یحیی (1368)، درآمدی بر جامعه­شناسی زبان، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ اول.
-  Aitchson, Jean. (1995), Language change: progress or decay. Cambridge: Cambridge university press.
-  Chambers, J, K. (1998), Sociolinguistic theory, Second edition, Blackwell.
-  Coupland and Jaworskey. (1997), Sociolinguistics, USA: Macmillan press Ltd.
-  Crystal, David. (2000), Language death, Cambridge: Cambridge university press.
-  Fasold, Ralph. (1987), The sociolinguistics of society, Cambridge: Cambridge university press.
-  Hudson, R, A. (1980), Sociolinguistics, Malta. Interprinted limited.
-  Moseley, Christopher. (2010), Atlas of the World’s Languages in Danger, 3rd edn. Paris: UNESCO.
-  Otis Dudley Duncan and Blau, Peter M. (1967), The American Occupational Structure. New York: John Wiley & Sons, Inc.
-  Redish, Laura. (2001), Endangered language revival and revitalization. http://www.native-languages.org/revive.htm.
-  UNESCO (2003), (LVE) Language Vitality and Endangerment, Paris: UNESCO.
UNESCO (2014), Basic Texts of the 2003 Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage, Paris: UNESCO