ساخت‌شدگی به مثابه‌ی رویکردی برای تحلیل تغییرات زبانی؛ شواهدی از ساخت‌های کنایی نشان‌دار در هورامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات کردی، دانشگاه کردستان، سنندج. پژوهشگر پاره وقت پژوهشکده کردستان شناسی، دانشگاه کردستان، سنندج

2 استادیار گروه زبان‌شناسی و زبان انگلیسی، دانشگاه ادینبورگ

چکیده

ساخت­ شدگی رویکرد جدیدی است که می­ کوشد تا با تکیه بر مفاهیم بنیادی دستورهای ساخت­ بنیاد به تبیین تغییرات زبانی بپردازد و از این رهگذر شیوه ­ی یک دستی برای برخورد با انواع تغییرات رخ­داده در زبان ­های مختلف بدست دهد. مقاله ­ی حاضر درصدد است تا با بکارگیری سازوکارهای دخیل در فرایند ساخت­ شدگی، تحلیل جدیدی از شیوه­ های بیان الگوی انطباق کنایی در هورامی بدست دهد. بر مبنای تحلیل ارائه شده ساخت نشان­دار بیان الگوی انطباق کنایی در هورامی که از تکواژ حالت ­نمای غیرمفعولی بر روی سازه ­ی فاعل بهره می­گیرد و برای اراده­ ی معانی نشان­دار به‌کار گرفته می­ شود، در حقیقت ساخت متأخری است که بر اثر اعمال فرایند ساخت ­شدگی بر طرحواره­ ی انتزاعی ویژه­ ای که در این مقاله طرحواره­ ی انتزاعی مفروض نامیده شده، پدید آمده است. در این راستا چنین استدلال می ­شود که عامل اصلی شکل­ گیری ساخت نشان‌دار در هورامی، پیدایش شیوه ­ی جدیدی برای کدگذاری مقولات نحوی در الگوی انطباق کنایی است که مشخصاً از حضور الزامی واژه­ بست­ های هم­ مرجع با فاعل بهره می ­گیرد و در مقاله ­ی حاضر ساخت کنایی بی­نشان­ نامیده می­شود. گسترش روند استفاده از مکانسیم درج واژه­ بست ­های هم ­مرجع با فاعل به همراه سایر تحولات تاریخی نظیر کم­رنگ شدن تقابل بین حالات فاعلی و غیرفاعلی زمینه­ ی لازم را برای  بروز تغییرات ساختی در صورت نحوی و معنایی خرده ­ساخت­ های مفروض فراهم می­ سازد و در نهایت منجر به پیدایش ساخت­ های کنایی نشان­دار در هورامی می ­شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


-  ارانسکی، ای ام (1358)، مقدمۀ فقه اللغه ایرانی، کریم کشاورز، تهران: انتشارت پیام.
-  ایزدی­فر، راحله (1394)، بررسی نظام انطباق در گروه زبانی تاتی، رساله دکتری زبان­شناسی، همدان: دانشگاه بوعلی سینا. 
-  دبیرمقدم، محمد (1392)، رده­شناسی زبان­های ایرانی، دو جلد، تهران: سمت.
-  کریمی­دوستان، غلامحسین و نقشبندی، زانیار (1392)، «ساخت­های کنایی در گویش هورامی»، مجله جستارهای زبانی، شماره 2، 73-99.
-  نقشبندی، زانیار (1390). ساخت‌های کنایی در گویش هورامی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد زبان­شناسی، سنندج: دانشگاه کردستان.
-  نقشبندی، زانیار (1392). دستوری­شدگی ترتیب سازه­ای در ساخت­های کنایی نشان­دار در گویش هورامی، در مجموعه مقالات نخستین هم­اندیشی زبان­های ایرانی، به کوشش مهرداد نغزگوی کهن، تهران: نشر نویسه پارسی.
-  نقشبندی، شهرام (1375)، نظام آوایی گویش هورامی (گونه شهر پاوه) از دیدگاه واج‌شناسی زایشی و واج‌شناسی جزمستقل، پایان‌نامه کارشناسی ارشد زبان­شناسی، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
-  Arkadiev, Peter M. (2008), Differential Argument Marking in Two-term Case Systems and Its Implications for the General Theory of Case Marking, In Differential Subject Marking. Ed. by H. De Hoop and P. De Swart. Netherlands: Springer.
-  Bybee, Joan. (2010), Language, usage and cognition. Cambridge: Cambridge University Press.  
-  Comrie, B. (1989), Language Universals and Linguistic Typology. Chicago: University of Chicago Press.
-  Corbett, Greville. (2000), Number. Cambridge: Cambridge University Press.
-  Croft, W. (2003), Typology and Universals (2rd edition). Oxford: Oxford University Press.
-  Croft, William .and D.A Cruse. (2004), Cognitive Linguistics. Cambridge University Press.
-  De Hoop, H and B. Narasimhan (2008), Ergative Case Marking in Hindi.  In Differential Subject Marking. Ed. by. De Hoop, H and P. De Swart. Netherlands: Springer.
-  Fried, Mirjam. (2013), Principles of Constructional Change. In Handbook of Construction Grammar Ed. by Hoffmann & Trousdale. Oxford: Oxford University Press. 
-  Goldberg, A.E. (2006), Constructions at Work: The Nature of Generalization in Language. Oxford: Oxford University Press.
-  Goldberg, Adele & R. Jackendoff. (2004), The English resultative as a family of constructions. Language 80. 532-568.  
-  Goldberg, Adele. (1995), Constructions; A Construction Grammar Approach to Argument Structure. University of Chicago Press.
-  Goldberg, Adele. (2003), "Constructions: A new theoretical approach to language". Trends in Cognitive Sciences 7. 219-224.
-  Haig, Geoffrey. (2008), Alignment Change in Iranian Languages: A Construction Grammar Approach. Berlin: Mouton de Gruyter. 
-  Hilper, Martin. (2013), Constructional Change in English: Developments in Allomorphy, word Formation, and Syntax. Cambridge: Cambridge University Press.
-  Hoffmann, Thomas & G. Trousdale Ed. (2013), Handbook of Construction Grammar. Oxford: Oxford University Press.
-  Holmberg, A. & David Odden. (2004), Ergativity and Role-Marking in Hawrami. In Syntax of the World’s Languages. Leipzig. Germany.
-  Iwata, Seizi. (2008), Locative alternation: A Lexical-Constructional Approach. Amesterdam: John Benjamins.
-  Langacker, Ronald. (1987), Foundation of Cognitive Grammar, Vol. 1: Theoretical Prerequisites. Stanford University Press.
-  MacKenzie, D.N. (1961), Kurdish Dialect Studies I. Oxford: Oxford University Press.
-  Mackenzie, D.N. (1966), The Dialect of Awraman. Kobenhavn.
-  Stilo, Donald. (2009), Case In Iranian: from reduction and loss to innovation and renewal. In Handbook of Case Ed. by A. Malchukov & A. Spencer. Oxford: Oxford University Press. 
-  Traugott, Elizabeth & G. Trousdale. (2013), Constructionalization and constructional changes. Oxford: Oxford University Press.
-  Trousdale, Graeme. (2014), “on the relationship between grammaticalization and constructionalization”, Folia Linguistica 48/2. 557-577.