بررسی رده شناختی ویژگی‌های نشانه‌گذاری و رفتاری ساخت‌های دو مفعولی در زبان فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه اصفهان

2 دانشجوی دکتری گروه زبان شناسی دانشگاه اصفهان

چکیده

در این مقاله به بررسی ساخت دومفعولی در زبان فارسی پرداخته شده است. مبنای کار بر اساس مالچوکوف و همکاران (2007) است که تعریفی معنایی از ساخت‌های دومفعولی ارائه می‌دهند: محمولی سه موضوعه که دلالت بر انتقال چیزی دارد (انتقال فیزیکی و ذهنی) همراه با یک کنش‌گر ، یک گیرنده و یک پذیرنده.  ابتدا مشخصه‌های نشانه‌گذاری ساخت دومفعولی که شامل ترتیب سازه‌ها، حالت‌نمایی و مطابقه است مورد بررسی قرار گرفته، سپس تراز مربوطه برای هرکدام از این مشخصه‌ها در ساخت دومفعولی زبان فارسی مشخص شده است. در نهایت مشخصه‌های رفتاری  از جمله مجهول‌سازی، موصولی‌سازی، انضمام و ... در ساخت دومفعولی بررسی شده و مشخص می‌گردد این ساختها از چه ترازی پیروی می‌کنند. نتایج بررسی نشان می‌دهد که در زبان فارسی حالت‌نمایی و مطابقه ساخت دومفعولی  از تراز غالب غیرمستقیم پیروی می‌کنند، هر چند برای هر دو آنها تناوب تراز نیز وجود دارد که با بسامد پایین دیده می‌شود. در باب ترتیب سازه‌ها می‌توان گفت از آنجا که زبان فارسی آرایش ثابتی برای سازه ها ندارد، عواملی چون برجستگی، معرفه بودن و ساختار اطلاع در ترتیب این عناصر دخیل هستند. در بررسی مشخصه‌های رفتاری ساخت دومفعولی مشاهده شده که این مشخصه‌ها تمایل دارند از مشخصه‌های نشانه‌گذاری پیروی کنند و غالبا تراز غیر مستقیم در ساخت‌های نحوی مشاهده می‌شود.

کلیدواژه‌ها