عدم، هسته یا وابسته؟

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

کارشناس ارشد زبان شناسی دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

دستور وابستگی، با تجزیه ساخت‌ها وگروه‌های نحوی به هسته و وابسته‌ها، روابط وابستگی میان این دو نقش دستوری را نشان می‌دهد. بر اساس نظریۀ گروه‌های خودگردان (طبیب‌زاده، 1391)، هر ساخت نحوی از یک هسته و صفر تا چهار وابسته تشکیل می‌شود. همچنین، روابط نحوی درون هر گروه با شرح روابط وابستگی بین هسته و وابسته‌های همان گروه مشخص می‌شود. در این پژوهش به بررس «عدم» در لغت به معنای نیستی و نابودی است. این واژه با گذر از حوزه واژگان به حوزه دستور، عملکردی مشابه وندها داشته است. به عبارتی معنایی انتزاعی‌تر پیدا کرده و دستوری‌ شده است. در این مقاله، علاوه بر اثبات کلمه «عدم» به عنوان منفی‌ساز گروه اسمی، سیر تحول این واژه را در چارچوب شبه‌وندشدگی بررسی می‌کنیم.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


-  انوری، حسن (1385)، فرهنگ درست­نویسی سخن، تهران: سخن.
-  دهخدا، علی­اکبر (1377)،  لغت­نامه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
-  راسخ­مهند، محمد (1384)، «بررسی انواع تأکید در زبان فارسی»، مجلۀ زبان و زبان­شناسی، دورۀ 1، شمارۀ 1، 5-19.
-  شقاقی، ویدا (1387)، «پیشوندهای نفی در فارسی»، نامۀ فرهنگستان، سال پنجم، شماره 4 (پیاپی20)، 85-96.
-  صادقی، علی­اشرف و ارژنگ، غلامرضا (1356)، دستور زبان سال دوم متوسطه فرهنگ و ادب، تهران: چاپخانه اقبال.
-  طباطبائی، علاءالدین (1395)، فرهنگ توصیفی دستور زبان فارسی، تهران: فرهنگ معاصر.
-  طبیب­زاده، امید (1391)، دستور زبان فارسی براساس نظریۀ گروه­های خودگردان در دستور وابستگی، تهران: نشر مرکز.
-  محمودی بختیاری، بهروز (1389)، «ترکیب­های نحوی در زبان فارسی»، رشد آموزش زبان و ادب فارسی، شماره 93، 32-37.
-  منصوریان، یزدان (1393)، « امان از عدم!»، سخن هفته لیزنا، شماره221.
-  نغزگوی­کهن، مهرداد و داوری، شادی (1391)، «شبه­وندشدگی»، نشریه پژوهش­های زبان­شناسی تطبیقی، سال اول، شماره1، 65-85.
- نغزگوی­کهن، مهرداد (1389)، «از واژه بست تا وند تصریفی، بررسی تحول تاریخی بعضی واژه بست­های فارسی جدید»، ویژه نامۀ نامۀ فرهنگستان، شماره6، 77-99.
-  Booij, Geert, (2002), The morphology of Dutch. Oxford: Oxford.
-  Haspelmath, M., & Sims, A., (2012), Understanding morphology. Routledge, 249-251.
-  Hopper, P J. (1991), On some principles of grammaticalization. In Traugott E. C. & Heine B. (Eds.). Approaches to grammaticalization. vol. I. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins. 17-35.
-  Hopper, P. J., & Traugott, E. C., 2003, Grammaticalization. Cambridge University Press.