مطالعه تطبیقی عملکرد معنایی وند ـگر در زبان فارسی و وزن فَعّال در زبان عربی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 دانشیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

3 استاد زبان و ادبیات عربی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

4 استادیار زبان‌شناسی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

اساس واژه‌سازی اشتقاقی در زبان‌های دارای دو ساختار صرفی لایه‌ای و قالبی به ترتیب وندها و وزن‌ها هستند. همچنین مدل اسکلت ـ بدنه معنایی انگاره‌ای تقریباً نو در دانش ساختواژه است که پژوهش‌های صورت گرفته در چارچوب آن تنها به تحلیل عملکرد معنایی وندها در زبان‌هایی با ساختار صرفی لایه‌ای و خطی پرداخته است. پژوهش حاضر با مد نظر قرار دادن وزن اشتقاقی فَعَّال در زبان عربی با روش توصیفی - تحلیلی به ارزیابی این مدل در زبانی با ساختار قالبی می‌پردازد و عمکرد معنایی این وزن را در مقایسه با عملکرد معنایی وند «ـگر» در زبان فارسی که زبانی با ساختار خطی است، مورد بررسی قرار می‌دهد. در پی این جستار سازگاری نظام معنایی اسکلت ـ بدنه با زبان عربی تأیید، و بر شباهت بالای دو وند و وزن یادشده تأکید می‌شود. در نهایت سطوح معنایی واژه‌های متشکل از دو سازه اشتقاقی فوق متمایز و مشخص می‌شوند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم
-  ابن هشام، عبد الله بن یوسف بن أحمد بن عبد الله ابن یوسف أبو محمد جمال الدین (1985)، مغنی اللبیب عن کتب الأعاریب. دمشق، دار الفکر، چ 6.
-  البحیری الیمنی، نشوان بن سعید (1420 ق)، شمس الشموس ودواء کلام العرب من الکلوم، 11ج، بیروت، دارالفکر المعاصر.
-  حسن، عباس (1966)، النحو الوافی، ج 3، مصر، دارالمعارف، چ 3.
-  الحنفی، ابوالبقاء (بی‌تا)، الکلیات معجم فی المصطلحات والفروق اللغویة، تحقیق عدنان درویش- محمد المصری، بیروت، مؤسسة الرسالة.
-  خسارة، ممدوح محمد (2008)، علم المصطلح و طرائق وضع المصطلحات فی العربیة، دمشق، دار الفکر.
-  رضی الدین استرآبادی، محمد بن حسن (1395 ق)، شرح شافیه ابن حاجب، بیروت، دار الکتب العلمیة.
-  رفیعی، عادل (1386)، نگاهی به عملکرد معنایی پسوندهای اشتقاقی زبان فارسی، پایان‌نامه دکتری زبان‌شناسی همگانی، تهران، دانشگاه علامه طباطبائی.
-  رفیعی، عادل (1387)، «پسوندافزایی اشتقاقی در زبان فارسی»، دستور، ج 4. ش پیاپی 4، 69 – 105.
-  شقاقی، ویدا (1392)، مبانی صرف، تهران: انتشارات سمت، چ 6.
-  العینی، بدر الدین محمود بن أحمد بن موسى (2010 م)، المقاصد النحویة فی شرح شواهد شروح الألفیة، تحقیق أ. د. علی محمد فاخر، أ. د. أحمد محمد توفیق السودانی، د. عبد العزیز محمد فاخر، 4 جزء، قاهره، دارالسلام للطباعة و النشر و التوزیع و الترجمة.
-  غلایینی، مصطفى بن محمد سلیم (1993)، جامع الدروس العربیة، بیروت، المکتبة العصریة ، چ 28.
-  کریمی دوستان، غلامحسین؛ مرادی، ابراهیم (1390)، «بررسی نقش معنایی پسوندهای ـَ ‌نده و ـ ‌‌ار در زبان فارسی»، پژوهش‌های زبانی، دوره 2، ش 1، 101 - 128.
-  کریمی دوستان، غلامحسین؛ واحدی لنگرودی، محمد مهدی؛ مرادی، ابراهیم (1387)، «بررسی نقش معنایی بعضی از وندها در زبان کردی (گویش سورانی)»، دو فصلنامه زبان و زبان‌شناسی، سال  4، ش 2، پیاپی 8، 35 - 51.
-  مرادی، ابراهیم؛ کریمی دوستان، غلامحسین (1387)، «بررسی نقش معنایی پسوند (ی) در زبان فارسی»، پژوهشنامه علوم انسانی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه بو علی سینا، سال 9، ش 24، 93 - 114.
-  Lieber, Rochelle (2004), Morphology and Lexical Semantic, Cambridge, Cambridge University Press.
-  Lieber, Rochelle (2009), "A lexical semantic approach to compounding", in Lieber & Štekauer (eds.), The Oxford Handbook of Compounding, Oxford University Press,Oxford, 78-104.
-  Lieber, Rochelle and Harald Baayen (1997), "A semantic principle of auxiliary selection in Dutch", Natrual Language and Linguistic Theory, Volume 15, Issue 4, 789–845.