بررسی گروه اسمی مفعولی در زبان فارسی از منظر دستور نقش گرای هلیدی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

2 استادیار زبان شناسی همگانی، هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری

چکیده

هدف اصلی مقاله‌ی حاضر با عنوان بررسی گروه اسمی مفعولی در زبان فارسی از منظر دستور نقش‌گرای هلیدی بررسی نقش این گروه در سه فرانقش تجربی، بینافردی و متنی از این دستور است. اهداف جزئی‌تر عبارتند از: میزان هم‌سویی این گروه با طبقه‌بندی‌ها و تحلیل‌های مطرح در فرانقش‌های ذکرشده، همچنین تأثیر حضور و عدم حضور نشانه‌ی مفعولی «را» در تعیین جایگاه و نقش این گروه. کتاب مقدمه‌ای بر دستور نقش‌گرای هلیدی و متیسن (2004) به عنوان چارچوب نظری پژوهش، روش پژوهش این مقاله به‌صورت توصیفی-تحلیلی و گردآوری اطلاعات به‌صورت کتاب‌خانه‌ای است. پیکره‌ی زبانی مورد مطالعه شامل 100 بند/جمله تصادفی برگرفته از رمان چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم اثر زویا پیرزاد ‌است. نتایج به‌دست آمده بیانگر تطابق آراء مطرح در این دستور به‌ویژه درمورد گروه اسمی مفعولی بر پیکره‌ی زبان فارسیِ مورد بررسی در این مقاله است و عدم حضور «را» در تعیین جایگاه و نقش گروه اسمی مفعولی تأثیری ندارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اعلایی، مریم (1388)، بررسی کتاب‌های علوم انسانی (سازمان سمت) درچارچوب  دستور  نظام‌مند نقش‌گرای هلیدی از منظر فرانقش‌ متنی و بینافردی، رساله دکتری زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه تربیت مدرس.
-  باطنی، محمدرضا (1348) [1386]، توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی بر بنیاد یک نظریه عمومی زبان، تهران: امیرکبیر.
-  پهلوان‌نژاد، محمد‌رضا و رضا زمردیان (1383)، تحلیل نحوی- معنایی ساختمان بند ساده در زبان فارسی بر پایه‌ی دستور نقش‌گرای نظام‌مند هلیدی، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد (علمی- پژوهشی)، شماره 145.
-  جعفری، آزیتا (1388)، توصیف و تحلیل افزوده‌ها در زبان فارسی معاصر: رویکردی نحوی و کلامی، رساله‌ی دکتری زبان شناسی همگانی، دانشگاه تربیت مدرس.
-  دبیرمقدم، محّمد (1369) [1388]، پیرامون را در زبان فارسی، پژوهش‌های زبان‌ شناختی فارسی (مجموعه مقالات)، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
-  جعفری، آزیتا (1383) [1388]، زبان فارسی و نظریه‌های زبانی: در جستجوی چارچوبی برای تدوین دستور جامع زبان فارسی، پژوهش‌های زبان‌ شناختی فارسی (مجموعه مقالات)، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
-  دستجردی کاظمی، مهدی (1388)، توصیف گفتار دانش‌آموزان پایه اول دبستان بر اساس نظریه نقش‌گرای نظام‌مند هلیدی، رساله‌ی دکتری زبان شناسی همگانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، پژوهشکده زبان‌شناسی گروه زبان‌شناسی.
-  راسخ‌مهند، محّمد (1383)، جایگاه مفعول مستقیم در فارسی، نامه فرهنگستان، شماره 24.
-  راسخ‌مهند، محّمد (1384)، نشانه‌های مطابقه مفعولی در فارسی، مجموعه مقالات نخستین همایش انجمن زبان‌شناسی ایران، به کوشش مصطفی عاصی.
-  راسخ‌مهند، محّمد (1385)، شیوه نشان‌دادن فاعل و مفعول در زبان‌شناسی، مجله‌ی زبان‌شناسی، شماره 41.
-  راسخ‌مهند، محّمد (1387)، بررسی فرانقش تجربی در داستان‌های کودکان و بزرگسالان نشریه: رودکی، شماره 23.
-  راسخ‌مهند، محّمد (1389)، مفعول‌نمایی افتراقی؛ نگاهی دیگر به «را»، مجله‌ی زبان‌شناسی و گویش‌های خراسان دانشگاه فردوسی مشهد، شماره 2.
-  روبینز، آر. اچ. (1370)، تاریخ مختصر زبان‌شناسی، مترجم علی محّمد حق‌شناس، تهران: نشر مرکز، کتاب ماد.
-  صادقی، علی‌اشرف (1349)، «را» در زبان فارسی، نشریه‌ی دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی تبریز، سال22، شماره 1.
-  صناعتی، مرضیه (1386)، مفهوم‌‌شناسی در واژه‌سازی زبان فارسی، رساله‌ دکتری زبان‌شناسی همگانی، دانشکده زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبایی.
-  صناعتی، مرضیه (1392)، گزارش علمی شرکت در چهلمین همایش بین‌المللی [دستور] نقش‌گرای نظام‌مند، ویژه‌نامه‌ی نامه فرهنگستان، شماره 9.
-  طبیب‌زاده، امید (1382)، مفعولِ نشانه‌ی اضافه‌ای در زبان فارسی، نامه فرهنگستان، شماره 21.
-  غیاثیان، مریم‌السادات (1379)، طبقه‌بندی نحوی- معنایی افعال زبان فارسی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد زبان‌شناسی همگانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
-  فهیم‌نیا، فرزین (1387)، توصیف و تحلیل نقش‌گرایانه‌ی آغازگر از منظر رویکرد هلیدی در کتاب‌های فارسی و انشاهای دانش‌آموزان دبستان، رساله دکتری زبان‌شناسی همگانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
-  کاظمی، فروغ (1390)، آغازگر و پایان‌بخش در متون علمی فارسی و انگلیسی بر پایه نظریه نقش‌گرای نظام‌مند هلیدی، رساله دکتری زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات تهران.
-  قمرزاده، میترا (1393)، بررسی گروه اسمی مفعولی در زبان فارسی از منظر دستور نقش‌گرایی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات تهران.
-  منبع نمونه گیری:
-  پیرزاد، زویا (1380)، چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم، تهران: نشر مرکز.
-  Aarts, Bas (1997) [2001], English syntax and argumentation, Palgrave.
-  Ganjavi, Shadi (2007), Direct Objects in Peraian, Doctoral dissertation: University of Southern California.
-  Halliday, M.A.K. (1985), An introduction to functional grammar (first published), London: Hodder Arnold.
-   Halliday, M.A.K. and Christian M.I.M. Matthiessen (2004), An introduction to functional grammar (third edition), London: Hodder Arnold.
-  Hosseini Fatemi, Maryam (2014), The semantics of the Persian object marker-râ, McGill Working Papers Linguistics, Winter 2014.
-  Karimi, Simin (2003), On Object Positions, Specificity, and Scrambling in Persian, Blackwell Publishing.
-  Lambton, Ann, K.S. (1953) [2003], Persian Grammar, Cambridge University Press.
-  Morley, G. David (2000), Syntax in functional grammar: an introduction to lexicogrammar in systemic linguistics, Continuum London and New York.
-  Shokouhi, Hussein and Peter Kipka (2003), A discourse study of Persian râ, Lingua 113.
-  Thompson, Geoff (2004), Introducing functional grammar (second edition), New -York: Arnold.