بررسی حسن‌تعبیر در زبان فارسی: رویکردی گفتمانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

2 استادیار زبان شناسی، دانشکده ادبیات و زبان های خارجی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

چکیده

هدف مقالۀ حاضر، بررسی سازوکارهای ساخت معنای حسن تعبیری در زبان فارسی با استناد بر رویکرد گفتمانی کرسپوفرناندر (2005) است.از این منظر، حسن تعبیر پدیده‌ای دو وجهی است: ابتدا، به عنوان فرایندی که بر روی مفاهیم تابو و ناخوشایند (مانند ممنوعیت‌های مربوط به مسائل جنسی و مباحث مربوط به مرگ) اعمال می‌شود؛ ثانیاً، به عنوان مجموعه شیوه‌های گفتمانی‌ای در نظر گرفته میشود که برای قالب‌ریزی رفتارهای کلامی‌ای که با ملاحظات و اصول ادب سازگاری ندارند به کار می‌رود. در این رویکردحسن تعبیر در واکنش به ممنوعیت اجتماعی مورد استفاده قرار میگیرد و هدف اصلی حسن تعبیر، حفظ روابط بین فردی است.با توجه به تحلیل رفتار داده‌های زبان فارسی مهمترین سازوکارهای حسن تعبیری در زبان فارسی عبارتند از: جایگزینی واژگانی و راهبردهای حسن تعبیری گفتمانی که شامل شگردهای کاهنده، عبارات شبه-امری، افعال وجهی تعدیلگر، قیدهای کاهنده، غیرشخصی سازی، ساختار نفی، تضمن مکالمه ای و شگردهای تلطیفی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


-  انوشه، حسن و دیگران (1381)، فرهنگنامۀ ادب فارسی. جلد دوم: اصطلاحات، مضامین و موضوعات ادب فارسی، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
-  انوری، حسن و دیگران (1381)، فرهنگ بزرگ سخن. هشت جلدی. تهران: سخن، 1381.
-  بدخشان، ابراهیم و موسوی، سجاد (1393)، بررسی زبان‌شناختی به‌گویی در زبان فارسی، فصلنامه جستارهای زبانی، تهران: دانشگاه تربیت مدرس، دوره 5، شماره 1، (پیاپی 17)، بهار 1393، 1-26.
-  حسینی، سید محمد (1388)، ادب و قدرت: نشانگرهای زبانی مخالفت در جلسات دفاع از پایان‌نامه، مجله پژوهش‌های زبان‌شناسی، سال اول، شماره اول، اصفهان: دانشگاه اصفهان.
-  داد، سیما (1378)، فرهنگ اصطلاحات ادبی (واژه‌نامه، مفاهیم و اصطلاحات ادبی فارسی/ اروپائی)، تهران: انتشارات مروارید.
-  شریفی، محمد (1387)، فرهنگ ادبیات فارسی، تهران: انتشارات معین.
-  شعیری، حمیدرضا (1388الف)، از نشانه‌شناسی ساختگرا تا نشانه- معناشناسی گفتمانی، فصلنامۀ تخصصی نقد ادبی، س2، ش8، تهران: دانشگاه تربیت مدرس، 33-51.
-  شعیری، حمیدرضا (1388ب)، مبانی نظری تحلیل گفتمان رویکرد نشانه- معناشناختی، پژوهشنامه فرهنگستان هنر، شماره 12. 55-72.
-  شمیسا، سیروس (1389)، معانی، چاپ دوم از ویرایش دوم، تهران: نشر میترا.
-  فراروی، جمشید (1389)، فرهنگ طیفی (تزاروس فارسی)، نسخه رقومی شورای عالی اطلاع رسانی.
-  Akbari, Z. (2006), "The Realization of Politeness Principles in Persian". Karen Linguistics Issues.
-  Allan, K. & K., Burridge. (1991), Euphemism and Dysphemism: Language Used as Shield and Weapon. New York: Oxford University Press.
-  Casas Gomez, M. (2009), "Towards A New Approach to the Linguistic Definition of Euphemism". Language Sciences, Vol. 31: 725-739.
-  Crespo Fernández, E. (2005), "Euphemistic Strategies in Politeness and Face Concerns". Pragmalingüística 13: 77-86.
-  Munteano, M.B. (1953), "Les implications esthe´tiques de l’euphe´misme en France au XVIIIesie`cle". Cahiers de l’AssociationInternationale.des E´ tudesFranc_aises 3–5, 153–166.
-  Redfern, W.D. (1994), "Euphemism". In: The Encyclopedia of Language and Linguistics. Oxford .Volume 3, S. 1180-1181.
-  Wardaugh, R. (1986), An Introduction to Sociolinguistics. Blackwell, Oxford.
-  Warren, B. (1992), "What Euphemisms Tell Us about the Interpretation of Words". StudiaLinguistica, 46(2), 128-172.