بررسی مفعول‌نمایی افتراقی در زبان فارسی با تکیه بر تأثیرپذیری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار زبانشناسی همگانی، دانشگاه یاسوج

چکیده

زبان‌ها با توجه به نشانه‌ای که برای مفعول به کار می‌برند با یکدیگر تفاوت‌های زیادی دارند. ممکن است در زبانی مفعول نشاندار نشود، اما در زبانی دیگر تمام مفعول‌ها نشانه‌ای خاص بگیرند. در برخی زبان‌ها برای برخی مفعول‌ها نشانه‌ای خاص وجود دارد، حال آنکه این امکان برای پاره‌ای مفعول‌ها وجود ندارد. تفاوت دیگر این است که ممکن است مفعول‌ها با نشانه متفاوتی ظاهر شوند. زبان‌شناسان تفاوت عمدة بین مفعول‌ها در زبان‌های مختلف را در قالب مفعول‌نمایی افتراقی بررسی کرده و عمدتاً ویژگی‌های مفعول از جمله جانداری و ارجاعی بودن آن را در این زمینه دخیل می‌دانند. بیشتر مطالعاتی که در زبان فارسی انجام شده نیز به ویژگی‌های مفعول به عنوان عامل اصلی در حضور این پدیده اشاره دارند. این مقاله تأثیرپذیری مفعول را به عنوان عامل زیربنایی در نشان‌داری متفاوت مفعول معرفی کرده و سایر ویژگی‌ها را در واقع مرتبط و هم‌بسته با مشخصة تأثیرپذیری در نظر می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


-  راسخ‌مهند، محمد و راحله ایزدی‌فر (1390)، تأثیر معرفگی بر نشانة مفعولی در زبان‌های تاتی، تالشی و بلوچی، فصلنامة پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی، د 2، ش 1، بهار 1390، 41- 21.
-  راسخ‌مهند، محمد و راحله ایزدی‌فر (1391)، بررسی پیکره بنیاد مفعول‌نمایی افتراقی در مازندرانی، فصلنامة پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی، د 3، ش 2 (پیاپی 10)، تابستان 1391، 130-115.
-  راسخ‌مهند، محمد (1386)، مفعول‌نمایی افتراقی در برخی زبان‌های ایرانی، مجله گویش شناسی،  نامة فرهنگستان، ش 6، 2-32.
-  راسخ‏مهند، محمد (1391)، لازم و متعدی در زبان فارسی، مجله دستور 8 : 187-169.
-  طبیب‌زاده، امید (1385)، ظرفیت فعل و ساخت‌های بنیادین جمله در فارسی امروز: پژوهشی بر اساس نظریه دستور وابستگی، تهران: نشر مرکز.
-  هوشمند، مژگان (1393)، تعدی در زبان فارسی: تحلیلی نقشی- رده‌شناختی، دانشگاه اصفهان: پایان‌نامه دکتری.
-  Aissen, J. (2003). “Differential object marking: iconicity vs. economy.” Natural Language and Linguistic Theory, 21, 435-483.
-  Beavers, J. (2011). “On affectedness.”  Natural Language and Linguistic Theory, 29, 335-370.
-  Bossong, G. (1985). Empirische Universalienforschung. Differentielle Objektmarkierung in den neuiranischen Sprachen. Tübingen: Narr.
-  Comrie, B. (1975). “Definite and animate direct objects: a natural class.” Linguistica Silesiona 3, 13-21.
-  Comrie, B. (1989). Language Universals and Linguistic Typology. 2nd ed. Chicago: University of Chicago Press.
-  Croft, W. (1988). “Agreement vs. case marking and direct objects.” In M. Barlow & C. A. Ferguson (eds.), Agreement in Natural Language. Approaches, Theories, Descriptions (pp. 159-179). Stanford: Center for the Study of Language and Information.
-  Croft, W. (1990). Typology and universals. Cambridge: Cambridge University Press.
-  Dowty, D. (1991). “Thematic proto-roles and argument selection.” Language, 67, 547–619.
-  Farkas, D. (1978). “Direct and indirect object reduplication in Romanian.” Papers from the Fourteenth Regional Meeting of the Chicago Linguistic Society. (pp. 88–97).Chicago: Chicago Linguistic Society.
-  Gair, James. (1970). Colloquial Sinhalese Clause Structures, Mouton, The Hague.
-  Ganjavi, Sh. (2007). Direct Object in Persian. Ph. D. Dissertation: University of Southern California.
-  Genetti, C. (1997). “Object relations and dative case in Dolakha Newari.” Studies in Language 211, 37–68.
-  Ghomeshi, J. (1996). Projection and Inflection: A Study of Persian Phrase Structure.
-  Ph. D. Dissertation: University of Toronto.
-  Ghomeshi, J. (1997). “Topics in Persian VPs.” Lingua 102: 133-167.
-  Heusinger, K. and G A. Kaiser. (2009). “Affectedness and differential object marking in Spanish.” To appear in Morphology.
-  Hopper, P. & Thompson, S. (1980). “Transitivity in grammar and discourse.” Language, 56, 251-299.
-  Jackendoff, R. (1990). Semantic Structures. Cambridge, MA: MIT Press.
-  Karimi, S. (1990). “Obliqueness, specificity, and discourse Functions: Râ in Persian.” Linguistic Analysis, 20: 139-191.
-  Karimi, S. (2003). “On object positions, specificity and scrambling in Persian.” In Word Order and Scrambling. Simin Karimi (ed.). Oxford: Blackwell.
-  Karimi, S. (2005). A minimalist approach to scrambling, evidence from Persian. Berlin / New York: Mouton de Gruyter.
-  Kiparsky, P. (1998). “Partitive case and aspect.” In M. Butt and W. Geuder (eds.), The Projection of Arguments. (pp. 265–307).. Stanford, CA.: CSLI
-  Kittila, S. (2002a). Transitivity: Towards a Comprehensive Typology. Ph.D Dissertation. Turku: Abo Akademis Tryckeri.
-  Kittila, S. (2002b). “Remarks on the basic transitive sentence.” Language Sciences 242, 107–130.
-  Langaker, R. W. (1991). Foundations Of cognitive Grammar. Vol, I&II. Stanford: Stanford University Press.
-  Lazard, G. (1982). “Le morphème râ en Persan et les relations actancielles.” Bulletin de la société de linguistique de Paris 73, 177–208.
-  Lazard G. (1984). “Actance variations and categories of the object.” In F. Plank (ed.), Objects: Towards a Theory of Grammatical Relations. (pp. 269- 292). London: Academic Press.
-  Leonetti, Manuel. (2004). “Specificity and differential object marking in Spanish.” Catalan Journal of Linguistics 3:75–114.
-  Malchukov, A. L. (2005). “Case pattern splits, verb types and construction competition.” In M. Amberber & H. de Hoop (eds.), Competition and Variation in Natural Languages: The Case for Case (pp. 73-117). Amsterdam: Elsevier.
-  Naess, A. (2004). “What markedness marks. The markedness problem with direct objects.” Lingua, 114, 1186- 1212.
-  Sasse, H.-J. (1984). “The pragmatics of noun incorporation in Eastern Cushitic languages.” In Plank, F. (ed). Objects. Towards a Theory of Grammatical Relations. (pp. 243–268). London: Academic Press.
-  Shain, C. and J. Tonhauser. (2011). “The synchrony and diachrony of differential object marking in Paraguayan Guaraní.” Language Variation and Change, 22: 321–346.
-  Slobin, D. (1979). “The role of language in language acquisition.” Invited address, 50th Annual Meeting of the Eastern Psychological Association.
-  de Swart, P. (2007). Cross-linguistic Variation in Object Marking. Ph.D. dissertation:  Radboud Universiteit Nijmegen.
-  Tenny, C. (1987). Grammaticalizing Aspect and Affectedness. Ph. D. Dissertation. MIT
-  Tsunoda, T. (1985). “Remarks on transitivity.” Journal of Linguistics, 21(2), 385-396.
-  Van Valin, R. D. (1991). “Another look at Icelandic case marking and grammatical relations.” Natural Language and Linguistic Theory 9: 145-194.