بررسی روند تغییر شیوه‌ی بازنمایی زبانی دین در گفته‌ها و نوشته‌های محمدرضا پهلوی با تکیه بر الگوی نظام‌مند نقش‌گرای هلیدی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه الزهرا

2 دانشیار گروه زبانشناسی/ دانشگاه الزهرا

چکیده

این پژوهش روند تغییر شیوه­ی بازنمایی زبانی دین و عناصر دینی را در گفته­ها و نوشته‌های محمدرضا پهلوی، شاه ایران در فاصله سال­های 1320 تا 1357، بررسی می‌کند تا از این طریق مشخص شود دین و عناصر دینی در متن­های شاه چگونه بازنمایی شده و چگونه و در چه مقاطع زمانی و همزمان با وقوع چه رویدادهای سیاسی بازنمایی زبانی دین در متن­های شاه برجسته می­شود و چگونه این بازنمایی‌ها در راستای برجسته‌سازی و حاشیه­رانی مفاهیم دل­خواه و غیردل­خواه به کارگرفته می­شود؟ مبانی نظری این پژوهش به­صورت یک مدل تلفیقی و در دو سطح چارچوب کلی و ابزارهای تحلیل متن سازمان یافته است. با توجه به گفته­ها و نوشته­های شاه و هدف پژوهش، فرانقش اندیشگانی هلیدی و غیریت­سازی چارچوب کلی پژوهش هستند. ابزارهای تحلیل متن نیز عبارتند از: نام‌گذاری، انسجام واژگانی و نظام گذاریی هلیدی. بدین منظور کل گفته­ها و نوشته­های شاه که در قالب کتابی به نام مجموعه تألیفات، نطق­ها، پیام‌ها، مصاحبه­ها و بیانات اعلیحضرت همایون محمدرضا پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران در یازده جلد جمع­آوری شده است، مورد بررسی قرار می­گیرد. نتایج نشان می‌دهد بازنمایی زبانی دین در متن­های شاه در همه‌ی مقاطع تاریخی سلطنت وی یکسان نبوده و در برهه­هایی از زمان بنابر رویدادهای مهم وقت، دین نقش برجسته­تری پیدا می­کند. همچنین با بررسی داده­ها به پنج دوره­ی تاریخی رسیدیم که نمایانگر روند تغییر بازنمایی زبانی دین در متن­های شاه هستند. این پنج مرحله به ترتیب تاریخی عبارتند از: دوره‌ی اول: دین برای اتحاد (1320 تا 1332)، دوره­ی دوم: کودتای 28 مرداد (1332تا 1334)، دوره‌ی سوم: پیمان سنتو (1334 تا 1341)، دوره­ی چهارم: انقلاب سفید (1341تا 1348) و دوره­ی پنجم: مسأله‌ی فلسطین (1348 تا 1357). از این میان برجسته­ترین بازنمایی زبانی دین در جریان انقلاب سفید صورت می­گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ادیب­زاده، مجید (1387)، زبان، گفتمان و سیاست خارجی دیالکتیک بازنمایی از غرب در جهان نمادین ایرانی. تهران، نشر اختران.
-  اسدی، هما و ساسانی، فرهاد (1392)، بازنمایی کنشگران اجتماعی در گفتمان سیاست خارجی محمدرضا پهلوی بر اساس مدل اجتماعی- معنایی فان­لیوون، مجله زبان و زبان­شناسی، دوره‌ 9، شماره 18، صفحه 39-64.
-  پهلوی، محمدرضا (بی‌تا). مجموعه تألیفات، نطق­ها، پیام­ها، مصاحبه­ها و بیانات اعلیحضرت آریامهر شاهنشاه ایران، جلد1 تا 11، (بی جا).
-  تودوروف، تزوتان (1377)، منطق گفتگویی میخاییل باختین، ترجمه داریوش کریمی، تهران، نشر مرکز.
-  سلطانی، علی­اصغر (1384)، قدرت، گفتمان و زبان، تهران، نشر نی.
-  مهدوی، عبدالرضا (1386)، سیاست خارجی ایران در دوران پهلوی، تهران، پیکان.
-  یوسف­زاده، غلامرضا (1390)، درآمدی بر روایت دینی در سینما و داستان. قم، مرکز پژوهش­های اسلامی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.
-  Addo, EO (1999), Kwame Nkrumah: A Case Study of Religion and Politics in Ghana. Lanham, MD: University Press of America.
-  Danow, D. K, (1991), The Thought of Mikhail Bakhtin from Word to Culture. New         York, St. Martin's Press.
-  Fowler, R, (1991), Language in the News; Discourse and Ideology in the Press.                               London/ New York, Routledge.
-  Gasiorowski, M, (1990), Security Relation between the United States and Iran,                1953-1978, in Neither East Nor West: Iran, the Soviet Union, and the United States, ed. Nikki R.Keddie & Mark J.Gasiorowski. New Haven & London, Yale University.
-  Halliday, M.A.K, (1994), An Introduction to Functional Grammar. London, Arnold.
-  Halliday, M.A.K: Matthiessen, C, (2004), An Introduction to Functional Grammar        London, Arnold.
-  Hawkins, B, (2001), Incorporating Tension on the Treatment of Ideology in Cognitive Linguistics, in Language and Ideology: Theoretical Cognitive Approaches, ed. Rene Dirven, Bruce Hawkins and EsraSandikcioGlu. Amsterdam, John Benjamins, pp. 1-22.
-  Herrmann, R, (1990), The Role of Iran in Soviet Perception and Policy, 1946-1988, in NeitherEast Nor West:Iran, the Soviet Union, and the United States, ed. Nikki R. Keddie & Mark J. Gasiorowski. New Haven & London, Yale University.            
-  Lindbeck, G, (1984), The nature of doctrine, Louisville, KY: Westminster John Knox Press.
-  Van Dijk, T, (1998), Ideology: A multidisciplinary Approach, London, Sage.
-  Van Dijk, T, (2002), Ideology and Discourse; A Multidisciplinary Introduction, Barcelona, Pompeu Fabra University.
-  Viroli, M. (2012), As if God Existed: Religion and Liberty in the History of Italy. Princeton, NJ: Princeton university press.