همپایگی طبیعی و تصادفی در زبان فارسی از دیدگاه رده‌شناسی‌زبان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکترای زبانشناسی همگانی دانشگاه اصفهان

چکیده

مقالۀ حاضر به هدف معرفی تمایز ساخت‌های همپایۀ طبیعی و تصادفی به بررسی همپایگی در گروه‌های اسمی با حرف واو آشکار یا محذوف در زبان فارسی پرداخته است. همان‌گونه که مشاهده شد در نوع همپایگی طبیعی چون «زن و شوهر»، «پدر مادر» همپایه ­های متعلق به یک سطح سلسله­ مراتبی معنا که دارای روابط معنایی مختلف نسبت به همند، به سبب عادت و عُرف اغلب در کنارهم قرار می ­گیرند و یک کل مفهومی را می ­سازند، ولی در همپایگی تصادفی چون «مرد و کیف» هیچ‌گونه پیش ­فرضی در باهم ­آیی هم­پایه­ ها در کنارهم و همچنین ترتیب آنها وجود ندارد. همچنین ضمن مشاهدۀ امکان غالب حذف حرف عطف در همپایه­ های طبیعی مشاهده شد که در این نوع همپایه هیچ شکست آهنگی وجود ندارد، ولی در همپایه­ های تصادفی با واو محذوف، همپایه­ ها با شکست آهنگ یا مکث از یکدیگر جدا می­ شوند. همچنین نشان داده شد که می ­توان قائل به قرارگیری ساخت‌های همپایۀ تصادفی، طبیعی و ترکیب برروی یک طیف بود. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


-  انوری، حسن و حسن احمدی گیوی (1380)، دستور زبان فارسی، تهران: مؤسسۀ فرهنگی فاطمی.
-  جم، بشیر (1391)، چگونگی تشکیل ترکیب‌های عطفی و تمایز آنها از گروه‌های نحوی، مجلۀ پژوهش‌های زبان‌شناسی، سال چهارم، شمارۀ دوم، صفحات 50-33.
-  راسخ­مهند، محمد (1390)، تبیین نقشی از حذف به قرینه در جملات هم پایۀ زبان فارسی، زبانشناسی و گویش‌های خراسان. شمارۀ 5، صفحات 46-35.
-  شعبانی، منصور؛ کرد زعفران­لو، عالیه؛ آقاگل­زاده، فردوس  و گلفام، ارسلان (1389)، ساخت همپایگی: با نگاهی به زبان فارسی، ادب پژوهی، شمارۀ 13، صفحات 156-131.
- شقاقی، ویدا (1379)، فرایند تکرار در زبان فارسی، مجموعۀ مقالات چهارمین کنفرانس زبانشناسی نظری و کاربردی، جلداول، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی، صفحات 533-519.
-  شقاقی، ویدا (1387)، مبانی صرف، تهران: سمت.
-  مشکوه­الدینی، مهدی (1379)، دستور زبان فارسی (برپایۀ نظریۀ گشتاری)، ویرایش دوم، مشهد: دانشگاه فردوسی.
-  ناتل خانلری، پرویز (1380)، دستور زبان فارسی، تهران: توس.
-  Booij, G. (2005). The Grammar of Words. Oxford: Oxford University Press.
-  Chafe, W. (1987). Cognitive constraints on information flow. In Coherence and Grounding in Discourse, Russell Tomiin (ed.), 21-51. Amsterdam: John Benjamins.
-  Cowan, H. K. J. (1965). Grammar of the Sentani Language. With specimen texts and vocabulary. (Verhandlingen van het koniglijk instituut voor taal-, land- en volkenkunde 47). ’S-Gravenhage: NijhoV.
-  Croft, W. (2010). Typology and Universals. 2 ed.  Cambridge: Cambridge University Press
-  Dalrymple, M. & Nikolaeva I. (2006). “Syntax of natural and accidental coordination: evidence from agreement,” Language 82: 824–849.
-  Gil, D. (1991). "Aristotle goes to Arizona and finds a language without ‘and’". In Dietmar Zaefferer (ed.), Semantic Universals and Universal Semantics. Berlin: Foris, 96–130.
-  Haspelmath, M. (2007). Coordination. In: T. Shopen (ed.). Language typology and syntactic description, Vol. II. Cambridge: Cambridge University Press. 1-51.
-  Jensen, J. (1977). Yapese Reference Grammar. Honolulu: University Press of Hawaii.
-  Lambrecht, K. (1984). Formulaicity, frame semantics and pragmatics in German binomial expressions. Language 60, 753–96.
-  Lorimer, D. L. R. (1935). The Burushaski Language, Vol. i. Introduction and Grammar. Instituttet for Sammenlignende Kulturforskning, Serie B, Skrifter 29. Cambridge, MA: Harvard University Press / Oslo: Aschehoug.
-  Mithun, M. (1988). "The grammaticization of coordination". In John Haiman and Sandra A. Thompson (eds.), Clause Combining in Grammar and Discourse. Amsterdam: Benjamins, 31–60.
-  Ning, Z. N. (2009). Coordination in Syntax. Cambridge: Cambridge University Press.
-  Sanders, G. A. (1977). A functional typology of elliptical coordination. In Fred R. Eckman (ed.), Current Themes in Linguistics: Bilingualism, Experimental Linguistics, and Language Typologies. Washington, DC: Hemisphere, 241–70.
-  Wälchli, B. (2005). Co-compounds and natural coordination. Ph.D. dissertation. University of Stockholm. Oxford: oxford University Press
-  Wilkins, David P. 1989. Mparntwe Arrernte (Aranda): studies in the structure and semantics of grammar. Ph.D. dissertation. Australian National University.