هم‌پایگی عطفی در زبان فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان شناسی، دانشگاه بوعلی سینا

2 دانش‌آموختۀ کارشناسی‌ارشد زبان‌شناسی، دانشگاه بو‌علی‌سینا

چکیده

هدف این مقاله بررسی امکانات دستوری زبان فارسی برای بیان هم‌پایگی عطفی است. در این زبان، علاوه بر استفاده از همجواری پایه‌ها، از هم‌پایه‌سازها در ایجاد ساخت‌های هم‌پایه استفاده می‌شود. در انتخاب هم‌پایه‌سازهای عطفی عوامل کاربردشناسی، معنایی و نیز مقولۀ پایه‌ها‌ نقش دارند. هنگامی که نوع ارتباط دو پایه از رهگذر مراجعه به بافت و کاربرد معین می‌شود، معمولاً هم‌پایه‌ساز مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. هم‌پایه‌سازهای خاصی ناظر بر معانی توالی و یا همزمانی پایه‌ها هستند و بعضی دیگر معنای افزایشی یا تأکیدی دارند. معنای تأکیدی را بیشتر در میان هم‌پایه‌‌سازهای گسسته/دوگانه می‌توان مشاهده کرد. بعضی از هم‌پایه‌‌سازها مثل =o، «و»، «هم»...«هم»، «نه»... «نه» با پایه‌هایی با هر مقولۀ دستوری به‌کار می‌روند. ولی اکثر هم‌پایه‌سازهای دیگر نسبت به مقولۀ پایه‌ها حساس هستند. به لحاظ بسامد نوع، بیشترین هم‌پایه‌سازها (24 مورد) تنها با بند به‌کار می‌روند، و هم‌پایه‌سازهای مخصوص گروه‌های اسمی/ گروه‌های حرف اضافه‌ای(هر کدام دو مورد) و گروه‌های صفتی

کلیدواژه‌ها

موضوعات


-  جم، بشیر (1391)، چگونگی تشکیل ترکیب‌های عطفی و تمایز آنها از گروه‌های نحوی، مجلۀ پژوهش‌های زبان‌شناسی، دانشگاه اصفهان، سال چهارم، شمارۀ دوم: 50-33.
-  شعبانی، منصور؛ عالیه کرد زعفرانلو، کامبوزیا؛ آقاگلزاده، فردوس و گلفام، ارسلان (1389)، ساخت همپایگی، ادب‌پژوهی، شمارۀ سیزدهم: 156-131.
-  نغرگوی‌کهن، مهرداد (1387)، بررسی فرایند دستوری­شدگی در فارسی جدید، دستور، ویژه­نامۀ‌ نامۀ‌ فرهنگستان، پیاپی 4: 24-3.
-  نغزگوی‌کهن، مهرداد (1392)، بررسی کلمات ربط تقابلی فارسی و چگونگی تکوین آنها، جستارهای زبانی، فصلنامۀ علمی-پژوهشی دانشگاه تربیت مدرس، 16: 265-245.
-  Gazdar, Gerald, Klein, Evan, Pullum, Geoffrey, and Sag, Ivan (1985), Generalized phrase structure grammar. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
-  Gil, David )1991(, Aristotel goes to Arizona and finds a language without AND. In: Dietmar Zaefferer, (ed.), Semantic Universals and Universal Semantics. Berlin: Foris, 96-130.
-  Haspelmath, Martin (2004), Coordinating constructions: An overview. In: Martin Haspelmath (ed.). Coordinating constructions. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company, 3-39. 
-  Haspelmath, Martin. (2007), Coordination. in: Shopen. Timothy, "ed". Language Typology and Syntactic Description.Vol II, Complex constructions. Second edition. Cambridge University Press, 1-51.
-  Hopper, Paul. J. and Traugott, Elizabeth Closs (2003), Grammaticalization.Second edition. Cambridge: Cambridge University Press.
-  Kent, R. G. (1953), Old Persian Grammm; Texts, Lexicon. 2nd rev. ed. New Haven: American Oriental Society.
-  Kortmann, Bernd (1997), Adverbial subordination. A typology and history of adverbial subordinators based on European languages. Berlin, New York: Mouton de Gruyter.
-  Lambrecht, Knud (1984), Formulaicity, frame semantics and pragmatics in German binomial expressions. Language 60, 753–96.
-  Lefebvre, Claire (2004), Coordinating constructions in Fongbe with reference to Haitian Creole. In: Martin Haspelmath (ed.). Coordinating constructions. Amsterdam/ Philadelphia: John Benjamins Publishing Company, 123-164.
-  Malkiel, Yakov (1959), Studies in irreversible binomials. Lingua 8, 113–160.
-  Mauri, C. and Van der Auwera, J. (2012), Connectives. In Keith Allan and Kasia M. Jaszczolt (eds.). The Cambridge handbook of pragmatics. Cambridge: Cambridge University Press, 377-402.
-  Mithon, Marianne (1988), The grammaticalization of coordination. In J. Haiman and S. A. Thompson (eds.). Clause combining in grammar and discourse. Amsterdam: Benjamins, 331-360.
-  Skjœrvø, Prods Oktor (2009), Middle West Iranian. In: Gernot Windfuhr (ed.), The Iranian languages. London and New York: Routledge, 196-278.
-  Wälchli, Bernhard (2003), Co-compounds and natural coordination. Ph.D. dissertation. University of Stockholm.
-  Yuasa, Etsuyo & Jerry M. Sadock (2002), Pseudo-subordination: a mismatch between syntax and semantics. Journal of Linguistics 38.1: 87–111.