نظام واژه ها و اصطلاحات خویشاوندی در زبان ها و گویش های ایرانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار زبان شناسی دانشگاه شیراز

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد آزفا دانشگاه شیراز

چکیده

اصطلاحات خویشاوندی اصطلاحاتی هستند که مردم در خطاب یا در غیاب خویشاوندان در ضمن صحبت و در اشاره به آنها به‌کار می‌برند. این اصطلاحات علاوه بر اینکه شاخص مناسبی در مطالعات جامعه‌شناختی به حساب می‌آیند، به لحاظ ساختار واژگانی و معنایی نیز مورد توجه زبان‌شناسان می‌باشند. در این پژوهش اصطلاحات و واژگان خویشاوندی بیش از پنجاه گویش از سراسر ایران مورد بررسی قرار گرفته‌اند. اکثر گویش‌های مورد مطالعه از الگوی یکسانی پیروی می‌کنند؛ ولی در تعداد از آنها، تفاوت‌هایی هر چند اندک وجود دارد که جالب توجه است. در این پژوهش ساخت واژه‌های خویشاوندی از لحاظ ساده یا ترکیبی بودن نیز مورد بررسی قرار گرفته است. در تمامی گویش‌ها، خویشاوندان درجه اول (پدر، مادر، خواهر و برادر) واژگان ساده‌ای را به خود اختصاص داده‌اند و سایر خویشاوندان هر کدام برحسب نقش یا اهمیت، دارای واژگانی ساده یا ترکیبی هستند. داده‌های این پژوهش نیز نشان می‌دهند که اصطلاحات خویشاوندی در گویش‌های ایرانی اگرچه به لحاظ ساختار اصلی از الگوی کم و بیش مشابهی پیروی می‌کنند، ولی به لحاظ نوع واژه از تنوع قابل توجهی برخوردارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


-  اشرفی خوانساری، مرتضی (1383)، گویش خوانساری، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
-  باطنی، محمدرضا (1370)، مسائل زبانشناسی نوین، تهران: آگاه.
-  باطنی، محمدرضا (1378)، زبان و تفکر، تهران: آبانگاه.
-  بیتس، دانیل و فرد پلاگ (1375)، انسان‌شناسی فرهنگی، ترجمه: محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی.
-  دانشگر، احمد (1374)، فرهنگ واژه‌های رایج تربت حیدریه، مشهد: مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
-  دهقانیان، عباس (1386)، فرهنگ جامع زبان و گویش نطنز، تهران: انتشارات پَرَشکوه.
-  زاهدی، کیوان(1388)، خویشاوندی در خانواده و بازتاب آنها در زبان، فصلنامه خانواده پژوهی، شماره 19، صفحات 281-308.
-  زمردیان، رضا (1385)، واژه‌نامه گویش قاین، تهران: نشر آثار.
-  ستوده، منوچهر (1342)، فرهنگ سمنانی- سرخه‌ای-لاسگردی- سنگسری- شهمیرزادی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
-  سَریزدی، محمود (1380)، واژه‌ها و اصطلاحات لهجه‌ی سیرجانی، تهران: نشر آثار.
-  عبدلی، علی (1363)، فرهنگ تاتی و تالشی، تهران: انتشارات دهخدا.
-  غیاثی گلپایگانی، جواد (1378)، فرهنگ عامّه‌ی گلپایگان، تهران: انتشارات علم و ادب.
-  فرامرزی، حسن (1363)، فرهنگ فرامرزان، تهران: سازمان چاپ خواجه.
-  کیا، صادق (1355)، گویش آشتیان، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
-  مرادی، نیلوفر (1386)، فرهنگ گویش خُلّاری، تهران: انتشارات کاکتوس.
-  مزداپور، کتایون (1374)، واژه‌نامه‌ی گویش بهدینان شهر یزد، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی.
-  ملک‌زاده، محمدجعفر (1380)، واژه‌نامه‌ی لهجه‌ی فارسی مردم زرقان فارس، تهران: نشر آثار.
-  نیرومند، محمدباقر (2535)، واژه‌نامه‌ا‌ی از گویش شوشتری، تهران: انتشارات فرهنگستان زبان ایران.
-  ‌Al-Sahlani, Q. A & Al-Husseini, H.A. (2010), Kinship Terms in English and Arabic: A Contrastive Study, University of Babylon, Vol.18.
-  Dehghani, Y. (2009), Challenges in Translating Culturally Loaded Words and Phrases, International education research conference: Canberra: papers collection.
-  Morgan, L.H. (1871), Systems of Consanguinity and Affinity of the Human Family, Washington: Smithsonian Institution.
-  Trudgill, P. (1983), Sociolinguistics: An Introduction to Language and Society, New York: Penguin Publication.
-  Wardhagh, R. (1990), An Introduction to Linguistics, Cambridge: Basil, Blackwell Ltd.