اسم جنس در فارسی باستان و میانه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه زبان‌شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.

10.22084/rjhll.2025.29461.2330

چکیده

یکی از مسائل چالش ­برانگیز در مطالعۀ زبان­ ها، توصیف و تبیین «اسم جنس» ­است، به ­همین ­جهت پژوهش­ های هم‌زمانی و درزمانی چندانی در این حوزۀ مطالعاتی به ­چشم نمی ­خورد و گاه نظریات متناقض بسیاری در حوزۀ اسم جنس مشاهده می‌گردد. در این پژوهش درزمانی، مقولۀ اسم جنس در فارسی باستان و میانه به ­صورت پیکره ­بنیاد بررسی شده­ است و راهکارهای فارسی باستان و میانه به ­منظور رمزگذاری مقولۀ «اسم جنس» از پیکرۀ منتخب استخراج شده ­اند. در همین راستا، گاه دو مقولۀ «(نکرۀ) نامشخص» و «جنس»، خلط می ­شوند و ساخت «نامشخص» به ­اشتباه در مقام «جنس» درنظر گرفته می ­شود. در پژوهش حاضر، این مهم با بهره ­گیری از استدلال ­هایی براساس فارسی میانه تبیین شده و تمایز بین دو مقولۀ زبانی «نامشخص» و «جنس» نشان داده ­شده ­است. همچنین، تفاوت «نشانۀ جمع» و «بی­ نشانگی» در رمزگذاری اسم جنس در فارسی باستان و میانه تشریح گردید. علاوه ­براین، ضمایر جنس در فارسی باستان و میانه معرفی شدند که حاصل فرآیند دستوری‌شدگی هستند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  • ابوالقاسمی، محسن (1389). دستور تاریخی زبان فارسی. تهران: سمت.
  • احمدی­گیوی، حسن و انوری، حسن (1394). دستور زبان فارسی 1. ویرایش چهارم. تهران: فاطمی.
  • راستارگویوا، ورا (1347). دستور زبان فارسی میانه (ترجمۀ ولی الله شادان). تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
  • شریعت، محمدجواد (1371). دستور زبان فارسی. چاپ پنجم. تهران: دیبا.
  • طباطبایی، علاءالدین (1395). فرهنگ توصیفی دستور زبان فارسی. تهران: مجموعه فرهنگ­های فارسی.
  • مشکین­فام، مهرداد (1399). دستوری­شدگی حرف تعریف نکره براساس دستور ساختی. رسالۀ دکتری، دانشگاه بوعلی­سینا.
  • مشکین­فام، مهرداد (1401). «اسم جنس در فارسی معاصر». پژوهش­های زبان­شناسی تطبیقی، 12(24)، 247-260.
  • معین، محمد (1342). اسم جنس و معرفه و نکره. ویرایش چهارم. تهران: امیرکبیر.
  • Anklesaria, B. T. (1935). Kâr-nâma-î Artakhsîr-î Pâpakân, text and transliteration. Bombay.
  • Anklesaria, D.(1913). Dânâk-uMainyô-I Khard. Bombay.
  • Azarnouche, S. (2013). Husraw ī Kawādān ud Rēdag-ē. Khosrow Fils De Kawād Et Un Page: texte pehlevi édité et traduit. Paris.
  • Behrens, L. (2005). “Genericity from a cross-linguistic perspective”, Linguistics, 43(2), 275-344.
  • Benninghoven, V. (2018). The Functions of 'General Nouns' theory and corpus analysis. In Thomas Kobnen & Joybrato Mukberjee (eds.), English corpus linguistics, 17. Berlin: Peter Lang.
  • Boyce, M. (1975). A reader in Manichaean and Middle Persian Parthian (Acta Iranica 9). Tehran Liege: Bibliotheque Pahlavi.
  • Brunner, C. J. (1977). A syntax of western Middle Iranian. New York: Caravan Books.
  • Davar, M. (1912). Shayast La-Shayast. Non published. Available at https://www.parsigdatabase.com/library_res/?lang=fa
  • Dryer, M. S. (2014). “Competing methods for uncovering linguistic diversity: The case of definite and indefinite articles (Commentary on Davis”, Gillon, and Matthewson). Language, 90(4), e232-e249.
  • Du Bois, J. W. (1980). Beyond definiteness: The trace of identity in discourse. In R. O, Freedle (Eds.) The pear stories: Cognitive, cultural, and linguistic aspects of narrative production, 3, 203-274. New Jersey: ABLEX publishing cooperation.
  • Haig, G., & Rasekh-Mahand, M. (2022). HamBam: The Hamedan-Bamberg Corpus of Contemporary Spoken Persian. Bamberg: University of Bamberg. (aspra.uni-bamberg.de/resources/hambam/) (May 2, 2024)
  • Halliday, M.A.K., & Hasan, R. (1976). Cohesion in English. London: Longman.
  • Heine, B. (1997). Indefinite articles. In B, Heine (Eds.), Cognitive Foundations of Grammar, 66-82. New York: Oxford University Press.
  • Heine, B., & Kuteva, T. (2004). World lexicon of grammaticalization. Cambridge: Cambridge University Press.
  • Hopper, P. J., & Traugott, E. C. (2003). Grammaticalization. 2nd Cambridge: Cambridge University Press.
  • Jamasp-Asana, D. J. M. (1992). Pahlavi Texts (transcription,translation). Tehran: National Library of Iran.
  • Jamasp-Asana, D. J.M. (1913). Pahlavi Texts. Bombay.
  • Jespersen, O. (1949). A modern English grammar on historical principles. Copenhagen: Munksgaard.
  • Kent, R. G. (1953). Old Persian: Grammar. Texts. Lexicon(Vol. 33). American Oriental Society.  
  • Mahlberg, M. (2005). English General Nouns: A Corpus Theoretical Approach. Amsterdam: John Benjamins.
  • Meshkinfam, M., Naghzguy-Kohan, M., & Ragagnin, E. (2022). “The emergence of the indefinite article in Old Persian: A Construction Grammar account”. Italian journal of linguistics, 34(2): 121-142.
  • Partington, A. (1998). Patterns and Meanings. Using Corpora for English Language Research and Teaching. Amsterdam: John Benjamins.
  • Quirk, R., Greenbaum, S., Leech, G., & svartvik, J. (1985). A Comprehensive Grammar of the English language. London: Longman.
  • Schmitt, R. (2009). Die altpersische Inschriften der Achaimeniden: Editio minor mit deutsche Übersetzung. Wiesbaden: Reichert Verlag Wiesbaden.
  • Skyaervø, P. O. (2009). Old Iranian. In Windfuhr, Gernot (ed.), The Iranian Languages, 43-189. London: Routledge.
  • Stockwell , R.P. (1977). Foundations of syntactic theory. New York: Prentice‐
  • Werth, P. (1980). Articles of association: Determiners and context. In J.Van der Auwera (ed.), The Semantics of Determiners, 250–289. London: Croom Helm.
  • Windfuhr, G. (2009). The Iranian Languages. New York: Routledge.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار