بررسی رده شناختی نام روزهای هفتۀ در فارسی معاصر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان‌شناسی، دانشکده زبان‌های خارجی، دانشگاه ولی-عصر (عج) رفسنجان

10.22084/rjhll.2024.29243.2319

چکیده

پژوهش حاضر قصد دارد تا با معرفی معیارهای جهانی در زمینۀ نام روزهای هفته، رفتار فارسی در قبال آن­ها را مورد بررسی قرار دهد. از این­ رو، ابتدا سه معیار جهانی معرفی و مورد بررسی و تحلیل قرار گرفتند. پس از آن، رفتار فارسی در رابطه با هر کدام از این جهانی­ ها مورد بررسی قرا گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که فارسی از میان سه الگوی جهانی موجود، الگوی عددی را انتخاب می ­کند؛ بررسی رفتار فارسی نشان داد که این زبان در زیرردۀ دوم زبان­ های الگوی عددی و هم­رده با برخی زبان­ های آلتایی همچون ازبکی، قرقیزی، قزاقی و همچنین برخی زبان­ های ایرانی همچون تاتی و زازاکی است. علاوه بر این، شواهد درزمانی موجود نشان می­ دهد که هر چند مفهوم هفته در دوران میانه و باستان به‌صورت کنونی وجود نداشته اما واژگانی که برای نامیدن روزها در ایران قدیم به‌کار می­ رفته ­اند، با الگوی نجومی متناسب ­تر بوده ­اند؛ از این­ رو می‌توان قائل به نوعی تغییر رده در فارسی از این منظر شد. در رابطه با میزان برجستگی روزهای هفته نیز فارسی، روز شنبه را به‌عنوان برجسته­ ترین روز دارد. نهایتاً از میان چهار فرایند واژه ­سازی، نقش فرایند قرض­ گیری در نام روزهای هفتۀ فارسی پررنگ ­تر است. بررسی نام روزهای هفته در سایر زبان ­ها همچنین نشان داد که فارسی اگرچه خود با استفاده از قرض­ گیری، روزهای هفته را نام ­گذاری کرده است، برخی از زبان­ های آلتایی همچون قرقیزی، قزاقی، ازبکی و... کل روزهای هفته، برخی دیگر از زبان­ های آلتایی همچون ترکی، تاتاری و گاگائوزی با قرض ­گیریِ واژۀ «بازار» برای نامیدن برخی روزهای هفته و زبان اردو نیز با قرض ­گیری واژۀ «هفته» از فارسی آن را در نامیدن روز شنبه به‌کار می­ برند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  • بهروز، ذبیح­ا... (1344). «هفته»، مجله مهر. سال دوازدهم، 116-120.
  • حسن­دوست، محمد (1393). فرهنگ ریشه­شناختی زبان فارسی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
  • عریان، سعید (1391). متن­های پهلوی (ترجمه و اوانوشت). تهران: انتشارات علمی.
  • صفی­پور، علی؛ شعبانی، رضا (1398). «دسته­بندی ایزدان و روزهای ماه در گاه­شماری زرتشتی»، تاریخ علم، 17 (1): 157-185.
  • صفی­پور، علی؛ صفی­پور، اعظم (1400). «بررسی برساختگی نام روزها و ماه­های گاه­شماری جلالی»، تاریخ علم، 19 (2): 507-540.
  • قریب، بدرالزمان (1385). «هفته در ایران قدیم»، نامه فرهنگستان. 3 (4): 11-39.
  • مالرب، میشل (1386). زبان­های مردم جهان، ترجمه عفت ملانظر. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
  • مجلسی، محمد تقی (1385). آسمان و جهان، جلد چهاردهم بحارالانوار. ترجمه محمدباقر کمره‌ای. تهران: کتابفروشی اسلامیه.
  • Basso, H. (1967). “Semantic aspects of linguistic acculturation”. American Anthropologist. 69, 47: 1-77.
  • (1960). “Animals of acculturation in the California Indian languages”. University of California Publications in Linguistics. 4: 215-46.
  • Brown, Cecil H. (1989). “Naming the days of the week: A cross-language study of lexical acculturation”. Current Anthropology. 30 (4): 536–550. 
  • (2017). “Notes on days of the week and other date-related aspects in three Greek inscriptions of the late Roman period”. Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik. 201: 187-196.
  • Bultrighini, Ilaria, and Sacha Stern (2021). The seven-day week in the Roman Empire: origins and diffusion. In: Sacha Stern (ed.), the Making of Ancient and Medieval Calendars (Time, Astronomy, and Calendars: Texts and Studies; Leiden: Brill).
  • Colson, F. (1926). The Week: An Essay on the Origin and Development of the Seven-Day Cycle. Cambridge: Cambridge University Press.
  • Falk, M. (2004). “Astronomical Names for the Days of the Week”. Royal Astronomical Society of Canada. 93: 122–133.
  • Haugen, E. (1956). Bilingualism in the Americas: A bibliography and research guide. University of Alabama Press.
  • Herzo, G. (1941). Culture change and language: Shifts in the Pima vocabulary, in Language, culture, and personality: Essays in memory of Edward Sapir. Edited by Leslie Spier, A. Irving Hallowell, and Stanley S. Newman, pp. 66-74. Menasha, Wis.: Sapir Memorial Publication Fund.
  • Hunn, E. (1977). “Toward a perceptual model of Falk biological classification”. American Ethnologist. 3: 460-503.
  • Rordorf, W. (1968). Sunday: The History of the Day of Rest and Worship in the Earliest Centuries of the Christian Church. London: SCM Press.
  • Salzman, M. (2004). Pagan and Christian notions of the week in the 4th century C.E. western Roman empire, in Ralph Mark Rosen (ed.), Time and Temporality in the Ancient World (Philadelphia: University of Pennsylvania Museum of Archaeology and Anthropology). 185–211.
  • Salzman, M. (1990). On Roman Time: The Codex-Calendar of 354 and the Rhythms of Urban Life in Late Antiquity. Berkeley: University of California Press.
  • Rosenfeld, B. (1994). “Religions and seveniday week”. LLULL. 17 (2): 141-156.
  • Spencer, R. (1947). “Spanish loanwords in Keresan”. Southwestern journal of Anthropology. 3: 130-47.
  • Thomson, S. Kaufman. T. (1988). Language contact, creolization, and genetic linguistics. Berkeley: University of California Press.
  • Zerubavel, E. (1985). The Seven Day Circle: The History and Meaning of the Week. New York: Free Press; London: Collier Macmillan.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار