بررسی زایایی وندهای «-ا، -گر و – نَده» با رویکردی پیکره‌بنیاد و تاریخی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه شیراز

2 استاد بخش زبان‌های خارجی و زبان‌شناسی، دانشگاه شیراز

3 استادیار بخش زبان‌های خارجی و زبان‌شناسی، دانشگاه شیراز

4 دانشیار بخش زبان‌های خارجی و زبان‌شناسی، دانشگاه شیراز

چکیده

در پژوهش حاضر به بررسی سیر تحول زایایی وندهای «-ا، -گر و – نَده» با رویکردی تاریخی و پیکره ­بنیاد پرداخته شد. هدف پژوهش حاضر پاسخ به این سؤال­ ها بود: 1- سیر تحول زایایی وندهای «-ا، -گر و - َنده» در پیکرۀ مورد نظر، از قرن چهارم تا دورۀ معاصر به چه صورتی بوده است؟ 2- در دورۀ معاصر کدام­یک از این وندها زایاتر و کدام­یک غیرزایاتر بوده­ اند؟ برای انجام این مطالعه، پیکره­ای از کتاب ­های تاریخی استفاده شده ­اند. وندهای «-ا، -گر و - َنده» به ­عنوان وندهای عامل‌ساز در زبان فارسی استفاده می ­شوند و دلیل انتخاب آن ­ها برای تحقیق حاضر، همین مفهوم مشترک بوده است. واژه‌های حاوی وندهای مورد نظر با استفاده از نرم ­افزار انت­­ کانک استخراج و بررسی شدند. نتایج نشان می ­دهد که سیر تحول وندهای مزبور نامنظم بوده و به ­صورت صعودی یا نزولی نبوده است. در دورۀ معاصر پسوند «- َنده» نسبت به دو وند دیگر زایایی بیشتری دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  • امیرارجمندی، نازنین؛ عاصی، مصطفی (1392). «زایایی فرایند ترکیب در زبان فارسی، زبان­شناخت»، پژوهشگاه علم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال 4، شمارۀ 1: 1- 14.
  • بدخشان، ابراهیم (1389). بررسی پیکره­بنیاد میزان زایایی فرآیند ترکیب در زبان فارسی امروز. پایان­نامة کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه عالمه طباطبایی.
  • شریفی، شهلا و عرفانیان قنسولی، لیلا (1390). بررسی وندهای اشتقاقی زایا و غیرزایا در فارسی معاصر. به کوشش فریبا قطره و شهرام مدرس خیابانی، مجموعه مقالات سومین هم­ا­­ندیشی صرف، صص 123-128. انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
  • شقاقی، ویدا (1386). مبانی صرف واژه. تهران: انتشارات سمت.
  • عباسی، آزیتا (1384ب). زایایی ساخت­واژی، مجموعه مقالات نخستین همایش انجمن زبان­شناسی ایران، اسفند، 1384 تهران، انجمن زبان­شناسی ایران.
  • فراگردی، راحله (1389). پیشوندهای زبان فارسی، پایان­نامة کارشناسی‌ارشد. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
  • کرمی، سمیه (1388). بررسی زایایی گروهی از وندهای فارسی و محدودیت­های ناظر بر آن، پایان­نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان.
  • کهن­زاد، پروانه؛ فلاحی، محمدهادی؛ پهلوان­زاده، بهاره (1400). «بررسی پیکره­بنیاد زایایی وندهای اشتقاقی زبان فارسی»، نشریۀ پژوهش‌های زبان­شناسی، سال دوازدهم، شمارۀ 2: 219- 240.
  • محمدی، ژیلا، (1390). «زایایی وندها»، رشد زبان و ادب فارسی، شمارۀ 97: 64- 67.
  • مولودی، امیرسعید؛ خرمایی، علیرضا و عابدینی، حمیرا (1398). «بررسی پیکره­بنیاد زایایی پیشوندهای اشتقاقی در گونۀ نوشتاری زبان فارسی معاصر». شیراز: دو فصلنامۀ زبان­شناسی گویش­های ایرانی، سال4، شمارۀ 2: 243- 265.
  • Aronoff, M., & Fudeman, K. A. (2005). What is morphology? Malden, Mass.: Blackwell Pub.
  • Baayen, H., (1989). A corpus-Based Approach to Morphological Productivity: Statistical Analysis and Psycholinguistics Interpretation. Centrum voor Wiskunde en Informatical, Amsterdam.
  • Baayen, R. H. (2009). Corpus in morphology: Morphological productivity. In: Anke Luedeling and Merjä Kyto (Eds.), Corpus Linguistics. An International Handbook. Berlin: Mouton De Gruyter. pp. 900-919.
  • Baayen, R.H. (1993). On Frequency, Transparency and Productivity, in G.E. Booij and J.V. Marle (eds.), Yearbook of Morphology 1992, Dordrecht: Kluwer Academic Publishers.
  • Baayen, R.H. (1994). Productivity in Language Production, Language and Cognitive Processes, 9.
  • Bauer, L. (1983). English word-formation. Cambridge [Cambridge shire]; New York: Cambridge University Press.
  • Bauer, L. (2001). Morphological Productivity. Cambridge Studies in Linguistics, 95. Cambridge: Cambridge University Press.
  • Berg, K. (2020). Changes in the Productivity of Word Formation Patterns: Some Methodological Remarks, De Gruyter Mouton, https://doi.org/10.1515/ling-2020-0148.
  • Booij, G. (2007). The Grammar of Words. Oxford University press Inc.
  • Denistia, K. and Baayen, R. H. (2019). “The Indonesian prefixes PE- and PEN-: A study in productivity and allomorphy”. Morphology, 29(3): 385-407.
  • Gatt, A. and Fabri, R. (2018). “Borrowed affixes and morphological productivity: A case study of two Maltese nominalisations”. The languages of Malta, 18: 143-153.
  • Haspelmath, M. (2002). Understanding Morphology, London: Oxford University Press.

-  Katamba, F. and Stonham, J. (2006). Morphology, University of Newcastle.

  • Naismith, B. and Kanwit, M. (2021). “A Corpus Study of the English Suffixes -ness and -acy: Productivity, Genre, and Implications for L2 Learning”, Canadian Journal of Applied Linguistics, 24(1): 115-137.
  • Panagl, O. (1977). Aspekte der kindersprachlichen Wortbildung. Salzburger Beiträge zur Linguistik, 4: 79-101.
  • Plag, I. (1999). Morphological Productivity: structural constraints on English derivation, Berlin, Mouton de Gruyter.
  • Plag, I. (2002). Word-formation in English. Cambridge; New York: Cambridge University Press.
  • Plag, I., (2004). Productivity. In Handbook of English linguistics, Edited by Aarts, B., & McMahon, A., Blackwell Publishing Ltd. pp. 537-556.
  • Rosch, E. (1975). “Cognitive representation of semantic categories. Journal of Experimental Psychology”, 104 (3): 192-233.
  • Rosch, E. (1977). Human Categorization. In: Nail Warren (Eds.), Studies in Cross Linguistic Psychology. London: Academic Press. pp. 1-49.
  • Rosch, E. (1978). “Principles of categorization”. In: B. Lloyd & E. Rosch (Eds.), Cognition and Categorization. Hillsdale, NJ: Erlbaum. Pp. 27–48.
  • Saade, B. (2020). “Quantitative approaches to productivity and borrowing in Maltese derivation”, Morphology, 30:447–467. https://doi.org/10.1007/s11525-020-09358-2.
  • Sandell, R.P. (2015). “Productivity in Historical Linguistics: Computational Perspectives on Word-Formation in Ancient Greek and Sanskri”t, A dissertation submitted in partial satisfaction of the requirements for the degree Doctor of Philosophy in Indo-European Studies, University of California, Los Angeles.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار