مقایسۀ تنوعات ساخت فعل در چند گویش مرزی خراسان جنوبی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان انگلیسی و زبان‌شناسی دانشگاه بیرجند

چکیده

خراسان جنوبی به‌دلیل دوری از مرکز و واقع بودن در حاشیۀ کویر دارای گویش ­های فارسی اصیلی است که برخی از ویژگی ­های فارسی میانه و دری آغازین را در خود حفظ نموده است. در پژوهش حاضر تنوعات صرف فعل در زمان­ های مختلف در گویش ­های مرزی خراسان جنوبی (بیرجندی، نهبندانی و قاینی) ارائه شده ­اند. محقق برای گردآوری داده ­ها از طریق مصاحبه و همچنین مشاهده مستقیم، اطلاعات مورد نیاز را استخراج و ثبت نموده است. تعداد گویشوران در هر کدام از گویش ­های مورد نظر 5 نفر گویشور بومی با میانگین سن 60 سال در دو گونۀ جنسیتی بوده است. به ­علاوه آثاری که به بررسی گویش­ های خراسان جنوبی پرداخته­ بودند نیز مورد بازبینی قرار گرفته ­اند. در مواردی، شم زبانی پژوهنده که گویشور بیرجندی است هم یاری‌گر او بوده است. نتایج پژوهش حاضر حاکی از تفاوت ­های قابل‌توجهی در صرف فعل در گویش‌های مرزی خراسان جنوبی با فارسیِ معیار در زمان­ های گذشته و آینده می ­باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  • آموزگار، ژاله و احمد تفضلی (1373). زبان پهلوی: ادبیات و دستور آن. تهران: نشر معین.
  • حبیبی مود، زهرا (1393). بررسی ساختمان فعل و وابسته­های آن در گویش بیرجند. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد زبان­شناسی دانشگاه علامه طباطبائی.
  • خزاعی­نژاد، ماهرخ (1374). بررسی و توصیف گویش روستای گزیک، پایان­نامۀ کارشناسی ارشد زبان­شناسی دانشگاه فردوسی.
  • دبیرمقدم، محمد (1392). رده­شناسی زبان­های ایرانی. جلد 1، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها (سمت).
  • رادفر، علی (1396). بررسی گویش نهبندان با تأکید بر جنبه­های صرفی، واژگانی و آوایی. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد زبان­شناسی، دانشگاه بیرجند.
  • راشد محصل، محمدتقی (1379). گویش بیرجند. مدخل دایره­المعارف جهان اسلام، بنیاد دایره­المعارف اسلامی.
  • رضایتی کیشه­خاله، محرم و آرزو ابراهیمی دینانی (1395). «فعل آینده در زبان­ها و گویش­های ایرانی». زبان فارسی و گویش­های ایرانی، س. 1، دورۀ 1، بهار و تابستان.
  • رضایی، جمال (1377). بررسی گویش بیرجند. تهران: هیرمند.
  • رضایی، جمال (1354). «ساختمان و صرف فعل گذشته در گویش کهن هرات و مقایسة آن با ساختمان صرف فعل گذشته در گویش کنونی بیرجند». دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، ش 4، سال 23: 110-100.
  • رضایی­باغ­بیدی، حسن (1388). تاریخ زبان­های ایرانی. تهران: مرکز دایره­المعارف بزرگ اسلامی.
  • روح­بخشان، عبدالمحمد (1375). «پند و سخن: مجموعه­ای از تازه­ترین پژوهش­های مربوط به فرهنگ ایران». نامۀ فرهنگستان، ش. 8: 164-161.
  • زمردیان، رضا (1382). «نقش گویش­ها در کمک به از میان رفتن برخی ابهامات واژگانی متون کهن فارسی دری». مجلة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، دورۀ 36، ش. 1: 62-39.
  • سالاری، مهدی (1378). بررسی گویش نهبندان (منطقة خوان­شرف). پایان­نامة کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند.
  • صفا، ذبیح­ا... (1372). تاریخ ادبیات در ایران. جلد اول، تهران: انتشارات فردوسی.
  • ضابط، فاطمه (1375). بررسی گویش شهرستان بیرجند (بخش خوسف). پایان­نامة کارشناسی ارشد زبان­شناسی همگانی، دانشگاه تهران.
  • عاملی، خدیجه (1394). بررسی توصیفی ساختواژه گویش قاینی. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد زبان­شناسی دانشگاه پیام­نور قاین.
  • عباسی، زهرا (1394). «بررسی نمود واژگانی افعال مرکب در گویش بیرجندی». زبان­شناسی و گویش­های خراسان، س. 7، ش. 13، پاییز و زمستان: 60-39.
  • کلباسی، ایران (1388). فرهنگ توصیفی گونه­های زبانی ایران. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  • مقداری، صدیقه­السادات و خدیجه عاملی (1399). «بررسی صرف فعل در گویش قاینی». فصلنامۀ ادبیات و زبان­های محلی ایران زمین. س. 11، ش. 4، زمستان: 149-129.
  • المقدسی، محمدبن­احمد (1385). احسن­التقاسیم فی معرفه­الاقالیم. ترجمۀ علینقی منزوی، تهران: کوبش.
  • مهرجوفرد، حسن (1370). بررسی گویش بیرجندی. پایان­نامة کارشناسی ارشد زبان­شناسی همگانی، دانشگاه شیراز.
  • مینوی، مجتبی (1333). «یکی از فارسیات ابونواس». مجلة دانشکدة ادبیات دانشگاه تهران، س. 1، ش. 3، فروردین: 77-62.
  • ناتل­خانلری، پرویز (1373). دستور تاریخی زبان فارسی. به کوشش عفت مستشارنیا، تهران: توس.
  • ناصح، محمدامین (1393). بررسی تطبیقی- رده­شناختی گویش­های فارسیِ نوار مرزی شرق ایران. رسالة دکتری زبان­شناسی دانشگاه علامه طباطبایی.
  • نجفیان، آرزو (1391). زبان­ها و گویش­های خراسان. تهران: نشر کتاب مرجع.
  • نقوی، نقیب (1369). «نهبندان دیار پیر کویر» بیابان (مرکز تحقیقات کویری و بیابانی ایران)، ش. 27: 111-92.
  • یوسفی، مریم (1388). بررسی توصیفی ساختواژة گویش بیرجندی. پایان­نامة کارشناسی ارشد زبان­شناسی همگانی، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
  • یارشاطر، احسان (1336). «زبان­ها و لهجه­های ایرانی». مجلة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، س. 5، شماره­های 1 و 2، مهر و دی: 48-11.
  • Chambers, J. K. & Trudgill, P. (1980). Dialectology. Cambridge University Press.
  • Comrie, B. (1976). Očerk obščej teorii èrgativnosti. (Outline of a general theory of ergativity): G.A. Klimov. Lingua 39, 252-260.
  • Comrie, B., (1987). The World's Major Languages, Routledge.
  • Givon, T. (2001). Syntax: An Introduction. Vol I. Amsterdam/ Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
  • Hickey, R. (2002). "Internal and External Forces Again: Changes in Word Order in Old English and Old Irish". Language Sciences, 24: 261-283.
  • Ivanov, V. (1926). “Notes on the Ethnology of Khurasan”. The Geographical Journal, Vol. 67, No. 2, Feb: 143-158.
  • Lazard, G. (1994). Dari. Encyclopaedia Iranica, Online Edition.
  • Lazard, G. (1995). "Un Conte En Persan Local De Khusf". Pand-o Sokhan (Eds. C. Balay, C. Kappler, Z. Vesel), IFRI, Tehran:147-153.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار