دستوری‌شدگی پی‌بست‌های ضمیری در زبان فارسی با نظر بر متون کلاسیک و با رویکردی نقش‌گرا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه تربیت‌مدرس، تهران، ایران

2 دانشیار گروه زبانشناسی دانشگاه تربیت‌مدرس، تهران، ایران

3 استاد زبانشناسی، دانشگاه علّامه طباطبائی، تهران، ایران

4 دانشیار زبانشناسی دانشگاه تربیت‌مدرس، تهران، ایران

10.22084/rjhll.2024.29513.2332

چکیده

در پژوهش حاضر دستوری‌شدگی پی‌بست‌های ضمیری در زبان فارسی با رویکردی نقش‌گرایانه مورد بررسی قرار گرفت. مقایسۀ وضعیت پی‌بست‌های ضمیری از گذشته تا به امروز نشان داد تنوع میزبان‌های پی‌بست‌های ضمیری در گذشته بیش‌تر بوده‌است. همچنین به دلیل محدود شدن میزبان‌ها در فارسی امروز، جایگاه‌های حضور پی‌بست‌های ضمیری در جمله نیز محدود شده‌است. پس از مقایسۀ وضعیت پی‌بست‌ها، با نظر بر دستور نقش و ارجاع به‌عنوان یکی از رویکردهای نقش‌گرا نشان داده شد که گرایش پی‌بست‌های ضمیری از گذشته تا امروز از جایگاه حاشیه‌ای بند به سمت مرکز و هسته بوده‌است. این تغییر با ذات و بن‌مایۀ نقش‌گرایی نیز همخوانی دارد. نقش‌گرایان بر این باورند که نیازهای ارتباطی، عوامل بافتی و به عبارت ساده‌تر عوامل برون‌زبانی در شکل‌گیری ساخت نحوی نقش دارند نه عوامل درون‌زبانی. گرایش پی‌بست‌ها از حاشیه به مرکز و هسته در جهت آسان‌تر شدن خوانش متن، جلوگیری از ابهام و سهولت در دریافت پیام رخ داده‌است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات