ساخت‌های اتّصالی و غیراتّصالی در فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی دانشگاه بوعلی سینا

2 دانشجوی دکتری زبان شناسی دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

رویکردهای متفاوتی در مقوله‌بندی واژگان وجود دارد. در دیدگاه نقشی رده شناختی به زبان، مقوله واژه‌ها براساس نقشی که در جمله ایفا می‌کنند تعیین می‌شود و واژه‌ای نمی‌تواند ذاتاً اسم، صفت و غیره باشد. هنگامی که یک شیء، شیء دیگری را توصیف می‌کند ممکن است شیء اول به‌عنوان یک نقطه ­ی اتصال برای شیئ دوم باشد و به شناسایی آن کمک کند که این رابطه نشان دهنده­‌ی نقش اتصالی است. در سوی دیگر ممکن است توصیف کننده‌ی شئ فقط نوع آن را مشخص کند که این نقش را غیر اتصالی می‌نامند (کرافت، ۲۰۲۳) پژوهش حاضر نشان می‌دهد در فارسی ساخت‌های نشان دهنده‌ی تملّک، روابط خویشاوندی، اعضای بدن و روابط فضایی- مکانی نشان دهنده‌ی نقش اتّصالی و ساخت «اسم به اضافه‌ی پسوند آنه» نشان دهنده روابط غیر اتصالی یا مشخص کننده نوع است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  • احمدی گیوی، حسن و حسن انوری (۱۳۷۶). دستور زبان فارسی، ویرایش دوم، تهران، انتشارات فاطمی.
  • استاجی، اعظم (1394). «بررسی اصطلاحات خویشاوندی در زبان فارسی»، مجلة زبانشناسی و گویش‌های خراسان، دانشگاه فردوسی مشهد، شماره 13.
  • باطنی، محمدرضا (۱۳۶۶). نگاهی تازه به دستور زبان، تهران، آگاه.
  • راسخ مهند، محمد (۱۳89). درآمدی بر زبان‌شناسی شناختی: نظریه‌ها و مفاهیم، تهران، انتشارات سمت.
  • راسخ مهند، محمد (۱۳9۶). نحو زبان فارسی، نگاهی نقشی- رده شناختی، تهران، نشر آگه.
  • کوشک جلالی، عباس (1376). «اصطلاحات خویشاوندی در زبان فارسی، ابهام در معنا و کاربرد واژه‌ها»، نامه فرهنگستان، شماره 11.
  • ﻣﺎﻫﻮﺗﻴﺎن، ﺷﻬﺮزاد (1378). دﺳﺘﻮر زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ از دیدگاه رده‌شناسی، ترجمۀ مهدی سمائی، تهران: نشر مرکز.
  • ناتل خانلری، پرویز (1388). دستور زبان فارسی، تهران: توس.
  • وﺣﻴﺪﻳﺎن ﻛﺎﻣﻴﺎر، ﺗﻘﻲ و ﻋﻤﺮاﻧﻲ، ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ (1379). دﺳﺘﻮر زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ، ﺗﻬﺮان: اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﻤﺖ.
  • Croft, William (1991). Syntactic categories and grammatical relations: The cognitive organization of information. Cambridge: Cambridge University Press
  • Croft, William (2003). Typology and universals, Chicago: University of Chicago Press.
  • Croft, William (2023). Morphosyntax, Cambridge: Cambridge University Press
  • Koptjevskaja-Tamm, Maria (2002). Adnominal possession in the European languages: form and function. Sprachtypologie und Universalienforschung
  • Lakoff, G. (1987). Women, fire and dangerous things: what categories reveal about the mind.Chicago: Chicago UP.
  • Langaker, R.W. (1991). Foundations of Cognitive Grammar, Volume II. Stanford, CA: Stanford UP.