یک الگوی تکیۀ نامعمول در سنت عروض فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران

10.22084/rjhll.2024.29336.2321

چکیده

پژوهشگران تکیۀ واژگانی فارسی رسمی را ثابت و پایانی می­ دانند، اما در یک مورد، از این قاعده به­ صورت چشمگیری عدول می شودکه عبارت است از الگوی تکیۀ ارکان عروضی حین قرائت عروض ­دانان از زنجیره ­های وزنی؛ در این شیوۀ قرائت، هر رکن تکیه ­ای می­ گیرد که محل آن نه ثابت است و نه لزوماً در هجای پایانی (یعنی کاملاً برخلاف الگوی تکیۀ واژگانی فارسی)، در حالی ­که وقتی همین ارکان عروضی به ­صورت کلمات مستقل در جملات عادی فارسی به ­کار رود، همواره با تکیۀ عادی فارسی، یعنی روی هجای آخر تلفظ می­ شود. ما نشان می­ دهیم که الگوی تکیۀ نامعمول در این شیوۀ قرائت عروض ­دانان از ارکان عروضی (و نه در قرائت خود شعر)، کاملاً منطبق بر الگوی تکیۀ عربی کلاسیک بوده، به ­عبارت ­دیگر این الگوی تکیه هیچ ارتباطی با ویژگی­ های تکیۀ فارسی ندارد بلکه همان الگوی تکیۀ عربی کلاسیک است که در مقام سنتی ادبی و به­ صورت شفاهی و سینه ­به ­سینه منتقل شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  • اسلامی، محرم (1384). واج­شناسی: تحلیل نظام آهنگ زبان فارسی، تهران: سمت.
  • طبیب­زاده امید (زیر چاپ)، «رده‌شناسی تکیۀ واژگانی؛ مطالعۀ موردی زبان‌های فارسی و عربی و انگلیسی»، در: مجلۀ پژوهش‌های زبان‌شناسی تطبیقی.
  • طبیب­زاده امید (زیر چاپ)، واج‌شناسی زبان فارسی.
  • طبیب­زاده، امید (1401). وزن شعر عروضی فارسی: تحلیل و طبقه­بندی براساس تقطیع اتانینی و نظریۀ واج­شناسی نوایی، تهران: انتشارات بهار.
  • معصومی، انیس و مدرسی قوامی، گلناز (1402). «ردۀ ریتمی زبان فارسی: رویکردی واج­شناختی»، در: نشریۀ پژوهش­های زبانشناسی، 15 (1): 85-100.
  • Bijankhan, M. (2018). Phonology. In: Sedighi, A. [– Shabani-Jadidi, P.] (eds.): The Oxford Handbook of Persian Linguistics. Oxford: Oxford University Press, 111-141.
  • Kager, R. (2011). Stress. In: Versteegh, Kees. (ed.): Encyclopedia of Arabic Language and Linguistics. Leiden: Brill, 4/344-353.
  • Kahnemuyipour, A. (2018). Prosody. In: Sedighi, A. [– Shabani-Jadidi, P.] (eds.): The Oxford Handbook of Persian Linguistics. Oxford: Oxford University Press, 142-160.
  • Tabibzadeh, A. (forthcoming). 'Masʾalatun or mas'ʾalatun? That is the Question! The Traditional Persian Metrics and Implications for the Classical Arabic Stress.
  • Watson, J. (2011). Word Stress in Arabic. In: Van Ootendorp, M. (eds.): The Blackwell Companion to Phonology. Oxford: Willey Blackwell, 5/2990-2011.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار