دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران
10.22084/rjhll.2024.29336.2321
چکیده
پژوهشگران تکیۀ واژگانی فارسی رسمی را ثابت و پایانی می دانند، اما در یک مورد، از این قاعده به صورت چشمگیری عدول می شودکه عبارت است از الگوی تکیۀ ارکان عروضی حین قرائت عروض دانان از زنجیره های وزنی؛ در این شیوۀ قرائت، هر رکن تکیه ای می گیرد که محل آن نه ثابت است و نه لزوماً در هجای پایانی (یعنی کاملاً برخلاف الگوی تکیۀ واژگانی فارسی)، در حالی که وقتی همین ارکان عروضی به صورت کلمات مستقل در جملات عادی فارسی به کار رود، همواره با تکیۀ عادی فارسی، یعنی روی هجای آخر تلفظ می شود. ما نشان می دهیم که الگوی تکیۀ نامعمول در این شیوۀ قرائت عروض دانان از ارکان عروضی (و نه در قرائت خود شعر)، کاملاً منطبق بر الگوی تکیۀ عربی کلاسیک بوده، به عبارت دیگر این الگوی تکیه هیچ ارتباطی با ویژگی های تکیۀ فارسی ندارد بلکه همان الگوی تکیۀ عربی کلاسیک است که در مقام سنتی ادبی و به صورت شفاهی و سینه به سینه منتقل شده است.
اسلامی، محرم (1384). واجشناسی:تحلیل نظام آهنگ زبان فارسی، تهران: سمت.
طبیبزاده امید (زیر چاپ)، «ردهشناسی تکیۀ واژگانی؛ مطالعۀ موردی زبانهای فارسی و عربی و انگلیسی»، در: مجلۀ پژوهشهای زبانشناسی تطبیقی.
طبیبزاده امید (زیر چاپ)، واجشناسی زبان فارسی.
طبیبزاده، امید (1401). وزن شعر عروضی فارسی: تحلیل و طبقهبندی براساس تقطیع اتانینی و نظریۀ واجشناسی نوایی، تهران: انتشارات بهار.
معصومی، انیس و مدرسی قوامی، گلناز (1402). «ردۀ ریتمی زبان فارسی: رویکردی واجشناختی»، در: نشریۀ پژوهشهای زبانشناسی، 15 (1): 85-100.
Bijankhan, M. (2018). Phonology. In: Sedighi, A. [– Shabani-Jadidi, P.] (eds.): The Oxford Handbook of Persian Linguistics. Oxford: Oxford University Press, 111-141.
Kager, R. (2011). Stress. In: Versteegh, Kees. (ed.): Encyclopedia of Arabic Language and Linguistics. Leiden: Brill, 4/344-353.
Kahnemuyipour, A. (2018). Prosody. In: Sedighi, A. [– Shabani-Jadidi, P.] (eds.): The Oxford Handbook of Persian Linguistics. Oxford: Oxford University Press, 142-160.
Tabibzadeh, A. (forthcoming). 'Masʾalatun or mas'ʾalatun? That is the Question! The Traditional Persian Metrics and Implications for the Classical Arabic Stress.
Watson, J. (2011). Word Stress in Arabic. In: Van Ootendorp, M. (eds.): The Blackwell Companion to Phonology. Oxford: Willey Blackwell, 5/2990-2011.