تشدید در فارسی؛ کشش صامتی یا خوشۀ دوصامتی؟ (بررسی رده‌شناختی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی (عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی)

10.22084/rjhll.2024.29113.2316

چکیده

تشدید از حیث واجی به دو شکل متفاوت در زبان‌های جهان ظاهر می‌شود؛ یکی به شکل خوشۀ صامتی و دیگری به شکل کشش صامتی. خوشۀ صامتی (که دوتایی نیز نامیده می‌شود) مربوط به زبان‌هایی است که تشدید در آنها تمایز دهنده نیست و جفت‌های کمینه پدید نمی‌آورد، و کشش صامتی مربوط به زبان‌هایی است که تشدید در آنها تمایز دهنده است و جفت‌های کمینه پدید می‌آورد. در این مختصر در چهارچوب مشاهدات رده‌شناختی، و براساس سه هم‌بستۀ آوایی و واجی و صرفی، نشان می‌دهیم که تشدید در فارسی، به‌رغم وجود همبستۀ آوایی و نیز تعداد بسیار معدودی جفت‌های کمینۀ درون-تکواژی، خوشۀ دوصامتی است، و نه کشش صامتی.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  • بی‌جن‌خان، محمود (1384). واج‌شناسی؛ نظریۀ بهینگی، تهران، مرکز تحقیق و توسعۀ علوم انسانی (سمت).
  • ثمره، یدالله (1364). [ویرایش دوم: 1381]، آواشناسی زبان فارسی؛ آواها و ساخت آوایی هجا، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
  • جم، بشیر (1394). فرهنگ توصیفی فرایندهای واجی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
  • حق‌شناس، علی‌محمد (1356) [چاپ4: 1374]. آواشناسی (فونتیک)، تهران، انتشارات آگاه.
  • صادقی، علی اشرف (1392). «تشدید در زبان فارسی»، در: ویژه‌نامه نامه‌فرهنگستان (فرهنگ‌نویسی)، اردیبهشت، شماره 5 و 6.
  • عبدی ویشکایی، مهدی (1401). «معرفی ویژگی‏‌های واج‏‌شناختی اطلس جهانی ساخت‌‏های زبان (والس )»، در: مجلۀ زبان و زبانشناسی، پاییز و زمستان، سال 16، شمارۀ 2: 279-287.
  • کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه (1385). واج‌شناسی؛ رویکردهای قاعده‌بنیاد، تهران، انتشارات سمت.
  • ماهوتیان، شهرزاد (1393). دستور زبان فارسی از دیدگاه رده‌شناسی، ترجمۀ مهدی سمائی، چاپ هفتم، تهران، نشر مرکز.
  • مدرسی قوامی، گلناز (1394). فرهنگ توصیفی آواشناسی و واج‌شناسی، تهران، انتشارات علمی.
  • Blevins, J. (2004). Evolutionary phonology: The emergence of sound patterns, Cambridge: CUP.
  • Blevins, J. (2005). The typology of geminate inventories: Historical explanations for recurrent sound patterns, Seoul Linguistics Forum 2005, Seoul: Language Education Institute, Seoul National University, 121-37
  • Catford, J. C. (2003). A Practical Introduction to Phonetics, Second Edition, New York, Oxford University Press.
  • Chang, W. (2000). "Geminate vs. Non-Geminate Consonants in Italian: Evidence from a Phonetic Analysis", in: Linguistics Colloquium, Vol. 7, Issue 1 (Proceedings of the 24th Annual Penn Linguistics Colloquium), 53-63.
  • Gordon, M. K. (2016). Phonological Typology; Oxford survays in phonological and phonetics, United Kingdom, Oxford University Press.
  • Gussenhoven, C., and Jacobs, H. (2017). Understanding Phonology, Fourth Edition, London and New York, Routledge.
  • Handbook of the International Phonetic Association; A Guide to the Use of the International Phonetic Association, (2007), Cambridge University Press.
  • Hansen, Benjamin & Myers, Scott (2017). "The consonant length contrast in Persian: Production and perception", in: Journal of the International Phonetic Association, 47/2: 183-205.
  • Kawahara, S. (2007). "Sonorancy and Geminacy", in: University of Massachusetts Occasional Papers on Linguistics 32, ed. by Leah Bateman and others (http://roa.rutgers.edu).  
  • Ladefoged, P & Johnson, K. (2015). A Course in Phonetics, Seventh Edition, Cengage Learning.
  • Ladefoged, P. & Maddieson, I. (1996). Sounds of the World’s Languages. Oxford. Blackwell.
  • Podesva, R. (2002). "Segmental constraints on geminates and their implications for Typology", in: Paper presented at the LSA Annual Meeting, January.
  • Thurgood, G. (1993). "Geminates: a cross-linguistic examination", In: Papers in Honor of Frederick H. Brengelman on the Occasion of the 25th Anniversary of the Department of Linguistics, J. A. Nevis, G. McMenamin, & G. Thurgood (eds.). Fresno, CA: Dept. of Linguistics, CSU Fresno, 129-39.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار