واژه‌ها و ساخت‌های گویشی در دوبیتی‌های باباطاهر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبانشناسی، دانشکدۀ زبان های خارجی، دانشگاه اصفهان

چکیده

 از باباطاهر همدانی شاعر سدۀ 5 هجری دوبیتی‌هایی به یکی از گویشهای ایرانی باقی مانده است که صورت اصلی آنها دگرگون شده و به فارسی نزدیک شده است، اما همچنان پاره‌ای از ویژگیهای گویشی را در آنها می‌توان یافت. در این مقاله به بررسی ویژگیهای واژگانی، آوایی و دستوری گویشی این دوبیتی‌ها در مقایسه با گویشهای ایرانی پرداخته شده است و پیشنهادهایی برای خواندن، معنی و تلفظ برخی واژه‌ها مطرح شده است. بررسی ویژگیهای گویشی این دوبیتی‌ها نشان می‌دهد که این دوبیتی‌ها که ویژگی گویشهای شمال‌غربی ایران را نشان می‌دهند به یکی از گویشهای مرکزی ایران سروده شده‌اند. دوبیتی‌هایی نیز یافت می‌شوند که یا از گویشهای دیگر تأثیر پذیرفته‌اند، یا به آن گویشها سروده شده و سپس به دوبیتی‌های باباطاهر راه یافته‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


-  ابوالقاسمی، محسن (1373)، ماده‌های فعل‌های فارسی دری، تهران.
-  اشرفی خوانساری، مرتضی (1383)، گویش خوانساری، تهران.
-  آتش‌زای، یحیی و حسینی آبباریکی، سید آرمان (1392)، «نکته‌هایی در احوال و آثار باباطاهر همدانی»، دوفصلنامه علامه، نامۀ پژوهشی ادبیات و عرفان، سال 13، شماره پیاپی 44، 1-39.
-  بهار، مهرداد (1373)، «شعری چند به گویش همدانی از باباطاهر»، در جستاری چند در فرهنگ ایران، تهران: 283-296.
-  پرهیزگاری، ابوالفضل (1389)، بررسی گویش مراغی، تهران.
-  جعفری دهقی، محمود (1379)، «بررسی واژگان گویشی در دوبیتی‌های باباطاهر»، همایش بزرگداشت همدان، همدان.
-  حسینی آبباریکی، سید آرمان (1392)، «بررسی ویژگی‌های زبانی و دستوری دوبیتی‌های باباطاهر همدانی»، پیام بهارستان، دورۀ 2، سال 5، شماره 20: 39-61.
-  خانلری، پرویز (1365)، تاریخ زبان فارسی، جلد دوم، تهران.
-  ستوده، منوچهر (1365)، فرهنگ نایینی، تهران.
-  صادقی، علی اشرف (1363)، «تبدیل ان و آم به اون و اوم در فارسی گفتاری و سابقۀ تاریخی آن»، مجله زبانشناسی، سال 1، شماره 1، پیاپی 1: 52-71.
-  صادقی، علی اشرف (1371)، «اشعار محلی جامع الاالحان عبدالقادر مراغه‌ای»، مجله زبانشناسی، سال 9، شماره اول، پیاپی 17: 2-11.
-  صداقت‌کیش، جمشید (1388)، «اشعار پور فریدون در نسخه‌های چاپی اشعار باباطاهر»، مجله پژوهش علوم انسانی، شماره 1و2: 239-261.
-  صدری، جمال (1386)، گویش مشکنان، تهران.
-  صفا، ذبیح‌الله (1369)، تاریخ ادبیات ایران، جلد دوم، تهران، چاپ دهم.
-  طاهری، اسفندیار (1395)، گویش لری بویراحمدی، تهران.
-  فتحی بروجنی، شهلا (1392)، گویش میمه­ای، تهران.
-  قریب، بدرالزمان (1372)، «نظام فعل در زبان سغدی»، مجله زبانشناسی، سال 10، شماره 1، پیاپی 19، 2-54.
-  محمدی، حسینعلی؛ قوتمند، محمدرضا و خاکسار، احمد (1371)، غزلیات درویش عباس گزی، اصفهان.
-  مولایی، چنگیز (1381)، «چند نکته دربارۀ شیوۀ تصحیح دوبیتی‌های باباطاهر»، نامۀ فرهنگستان، دورۀ 5، شمارۀ 3 (پیاپی 19): 74-83.
-  وحید دستگردی: محمدحسن (1311)، دیوان کامل باباطاهر، تهران، چاپ دوم.
-  یزدانی، محمدعلی (1391)، ساختار دستوری و واژه­نامۀ زبان گزی، اصفهان.
-  یوسفی، مسعود (1386)، «گویش دوبیتی‌های باباطاهر»، کیهان فرهنگی، سال 24، شماره 249: 46-50.
-  Abrahamian, R. (1936), Dialectes des Israelites de Hamadan et d’Ispahan et dialect des Baba Tahir, Paris.
-  Borjian, H. (2010), “The Dialect of Jowshaqan, Part One: Phonology, Morphology and Syntax”, Iran and the Caucasus, 14, 83-116.
-  Cheung, J. (2007), Etymological Dictionary of Iranian Verb, Leiden.
-  Eilers, W. (1988), Westiranische Mundarten aus der Sammlung Wilhelm Eilers. Band III. die Mundart von Sivand. Stuttgart.
-  Heron-Allen, E. (1902), The Lament of Bābā Tāhir, London.
-  Huart, C. (1885), “Les quatrains de Baba Tahir 'Uryan en pehlevi musulman”, Journal Asiatique, 8e sér., 6, 502–45.
-  Korn, A. (2005), Toward a Historical Grammar of Balochi, Wiesbaden.
-  MacKenzie, D. N. (1966), The Dialect of Awroman. København.
-  Payne, J. (1998), “Ergative construction”, Encyclopedia Iranica, Vol. VIII, Fasc. 5, pp. 555-558.
-  Pireyko, L. A. (1976), Talyšsko-Russkij slovar (فرهنگ تالشی- روسی), Moskva.
Soane, E. B. (1909), “A Southern Kurdish Folksong in Kermanshahi Dialect”, Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Irland, vol. 41, 35-51
- Thackston, W. M. (2009), Sorani Kurdish, a Reference Grammar, Harvard.
- Todd, T. L. (1985), A Grammar of Dimili also known as Zaza, Mishigan state University, Ann Arbor, rep. Electronic Publication, 2008.