قلب نحوی در زبان فارسی: رویکرد بهینگی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مدرس گروه زبانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی- واحد شاهرود

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد زبانشناسی همگانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی

چکیده

یکی از ویژگی‌های بارز زبان فارسی، وجود فرآیند قلب نحوی در این زبان است. پژوهش حاضر به معرفی این فرآیند در چارچوب بهینگی اختصاص یافته‌است. نتایج حاصل از بررسی میزان مطلوبیت گزینه‌های مقلوب، با توجه به دو اصل و محدودیت نحوی در انگاره-ی بهینگی یعنی محدودیت‌های «هسته اجباری» و «ابقا» بررسی گردید. داده‌های پژوهش حاکی از آنند که به لحاظ مرتبه‌بندی محدودیتها در فارسی، مهلک‌ترین تخطی در فرآیند قلب نحوی، نخست، تخطی (حتی به میزان یک‌بار) از محدودیت «هسته اجباری» و پس از آن تخطی از محدودیت «ابقا» (بیش از دوبار) است. فرآیند مذکور در رابطه با شواهد پژوهش و نیز قالب نظریه‌ی بهینگی نشان‌دهنده‌ی این است که در زبان فارسی، میزان حرکت‌ها ارتباط معکوس با مطلوبیت جمله‌ها دارند. در عین حال این پژوهش نشان می‌دهد که جایگاه انتهایی فعل، عامل تعیین مطلوبیت جمله است. عامل مذکورتنها در تعیین مطلوبیت ترکیب مقلوب نشان‌دار فاعل+فعل+ گروه حرف اضافه بی‌تأثیر شناخته شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


-  حاج سیدجوادی، فتانه (1374)، بامداد خمار، تهران:نشر البرز.
-  دانشور، سیمین (1348)، سووشون، تهران: نشرعلمی و فرهنگی.
-  راسخ مهند، محمد (1382)، قلب نحوی در زبان فارسی، پایان­نامه دکتری زبانشناسی، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
-  راسخ مهند، محمد (1383)، معرفی نظریه بهینگی و بررسی تکیه در زبان فارسی، مجله زبانشناسی، س19. ش1: 42-65.
-  راسخ مهند، محمد (1385)، قلب نحوی و تأکید در فارسی، مجله دستور، شماره 2: 20- 35.
-  راسخ مهند، محمد و قیاسوند، مریم (1393)، بررسی پیکره­بنیاد تأثیر عامل نقشی در قلب نحوی کوتاه فارسی، مجله دستور. ش10: 163-197.
-  دبیرمقدم، محمد (1374)، فعل مرکب در زبان فارسی، مجله زبانشناسی، س12، ش1 و 2: 2-46.
دبیرمقدم، محمد (1387)، زبانشناسی نظری: پیدایش و تکوین دستور زایشی، تهران: سمت.
دبیرمقدم، محمد (1392)، رده ﺷﻨﺎﺳﯽ زبان‌های اﯾﺮاﻧﯽ (دو ﺟﻠﺪ)، ﺗﻬﺮان: ﺳﻤﺖ.
-  داوری، شادی و گیونشویلی، هلن (1392)، تثبیت ترتیب واژه در فارسی: معیار دستوری­شدگی، در: مجموعه مقالات نخستین همایش زبان­ها و گویش­های ایرانی. به کوشش: مهرداد نغزگوی کهن، تهران: نشر نویسه.
-  کریمی، سیمین (1374)، از ژرف­ساخت تا ساخت منطقی و نظریه مینیمالیست، مجله زبان­شناسی. س12، ش1 و2: 47- 95.
-  Bailyn, John (1999), on scrambling: A reply to Boskovic and Takahashi. Linguistic Inquiry, 30.
-  Bailyn, John (2003), Does Russian Scrambling Exist? In: Word Order and Scrambling (ed S. Karimi), Blackwell Publishing Ltd, Oxford, UK. doi:
10.1002/9780470758403.ch7.
-  Browing, M and E. Karimi (1994), Scrambling to object position in Persian. In: Studies on Scrambling. N. Croverad & H. van Riemsdjk (eds.). Berlin: de Gruyter.
-  Chomsky, Noam (1993), Minimalist program for linguistic theory. Cambridge: MIT Press.
-  Grimshaw, Jane (2007), Projections, heads and Optimality. Linguistic Inquiry. 28: 373-422.
-  Karimi, S. (1999), “Is scrambling as strange as we think it is?”, MIT Linguistics Working Papers, 159-190;
-  Karimi, S. (2003), “On object position, specificity and scrambling in Persian”. In: Karimi, S. (ed.) Word order and scrambling, Blackwell Publishing, Pp: 91-124.
-  Karimi, S. (2005), A minimalist approach to scrambling, evidence from Persian, Berlin/New York: Mouton de Gruyter.
-  Mahajan, A. (1994). “Toward a unifid theory of scrambling”, in Corver and van Riemsdijk (eds.), Studies on scrambling, Berlin: Mouton de Gruyter.
-  Nemoto, Naoko (1993). Chains and case positions: A study from scrambling in Japanese. Doctoral Dissertations. University of Connecticut.
-  Prince,A.& Smolensky, P. (1993). Optimality theory: constraint interaction in generative grammar. In: Technical Report RuCCS TR-2, pp. 234, Rutgers Center for Cognitive Science, Cambridge, MA: MIT Press.
-  Saito, M. (1985). Some asymmetries in Japanese and their theoretical implications, Ph.D. dissertation, MIT, Cambridge.
-  Saito, M. (1989). Constraint on variables in syntax. Ph.D. dissertation, MIT.
-  Saito.M & Foukui (1998).Order in phrase structure and movement. Linguistic Inquiry 29: 439–474.
-  Speas, Peggy (1997). Optimality Theory and Syntax: Null Pronouns and Control. In: Optimality theory: an overview. Diana B Archangeli and D Terence Langendoen (eds.). Blackwell.