چندمعنایی فعل حسی ”دیدن“ در زبان فارسی: پژوهشی شناختی و پیکره‌ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد زبان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

2 دانشیار پژوهشکده زبان شناسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

مقاله‌ی حاضر با رویکرد معنا‌شناسی شناختی و به روش پیکره‌ای به مطالعه چندمعنایی فعل «دیدن» در زبان فارسی می‌پردازد. چندمعنایی شرایطی است که در آن یک واژه، چندین معنای مرتبط به هم دارد. از حوزه‌های مهم بررسی چندمعنایی در رویکرد شناختی، مطالعه‌ی افعال حسی است. منظور از افعال حسی، فعل‌هایی مانند «دیدن»، «شنیدن»، «بوئیدن»، «چشیدن»، «خوردن» و «لمس‌کردن» است که مربوط به عملکرد حواس پنج‌گانه‌اند. پژوهش حاضر تحلیلی بر چندمعنایی فعل «دیدن» به عنوان یکی از افعال حسی در زبان فارسی برمبنای داده‌های پیکره‌ای و براساس الگوی آنتونانو (1999، 2013) و سویتسر (1990) ارائه می‌دهد. از آنجا که اطلاعات مندرج در واژه‌نامه‌های مختلف در خصوص معانی فعل «دیدن» یکدستی نشان نمی‌دهد بر آن شدیم تا در یک مطالعه پیکره‌ای معانی متفاوت فعل «دیدن» را به دست آوریم و شبکه معنایی آن را ترسیم کنیم. این شبکه‌ی چندمعنایی می‌تواند در فرهنگ‌نگاری و آموزش زبان فارسی به غیر فارسی‌زبانان کاربرد داشته باشد.

کلیدواژه‌ها


-  افراشی، آزیتا؛ صامت، سجاد (1393)، «تحلیل چندمعنایی فعل حسی «شنیدن» در زبان فارسی»، ادب پژوهی، دانشگاه گیلان.
-  انوری، حسن (1381)، فرهنگ بزرگ سخن، تهران: سخن.
-  دهخدا، علی اکبر (1310)، امثال و حکم، چاپ مجلسی، انتشارات امیرکبیر، چهارجلدی، چاپ ششم، 1363.
-  دهخدا، علی اکبر و همکاران (1325)، لغتنامه دهخدا، تهران: سازمان لغتنامه.
-  شاملو، احمد (1356)، کتاب کوچه، جامع لغات، اصطلاحات، تعبیرات، ضرب‌المثل‌های فارسی (جلد اول تا چهارم)، انتشارات مازیار، تهران.
-  معین، محمد (1350)، فرهنگ معین، تهران: انتشارات مازیار.
-  منصوری، یدالله (1387)، فرهنگ ریشه شناختی افعال زبان فارسی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
-  Allwood, J & P, Gardenfors. (1999), Cognitive Semantics: Meaning and Cognition.Amestrdam- Philadelphia: John Benjamins.
-  Brechtel, F. (1879), Über die Bezeichnungen der sinnlichen Wahrnehmungen in den indogermanischen Sprachen. Ein Breitrag zur Bedeutungsgeschichte. Weimer.
-  Brugman, C. (1981), the Story of Over, MA Thesis. University of California in Berkeley.
-  Brugman, C. (1988), the Story of ‘Over’: Polysemy, Semantics and the Structure of the Lexicon, New York: Garland.
-  Buck, C. D. (1971{1949}), a Dictionary of Selected Synonyms in Principal
Indo- European Languages: A Contribution to the History of Ideas,
Chicago: University of Chicago Press.
-  Cooper, W. E. (1974a), ‘Syntactic flexibility among English sensation referents’, Linguistics: 133: 33–8.
-  Cooper, W. E. (1974b), ‘Primacy relations among English sensation referents’, Linguistics137:5–12.
-  Evans, N. and D. Wilkins. (2000), “In the mind's ear: the semantic extensions of perception verbs in Australian”, Language 76: 546-592.
-  Gisborne, N. (1996). English Perception Verbs. PhD Dissertation. University College London.
-  Goldstein, E. B. (2010), Sensation and perception (8th ed.), Belmont, CA: Wadsworth, Cengage Learning.
-  Herskovits, A. (1986), Language and Spatial Cognition: An Interdisciplinary Study of the Prepositions in English, Cambridge: Cambridge University Press.
-  Ibarretxe-Antuñano, I., (1999), Polysemy and Metaphor in Perception Verbs: a Cross-linguistic Study.Ph. D. Thesis, University of Edinburgh.
-  Ibarretxe-Antuñano, I., (2013). The relationship between conceptual metaphor and culture, Intercultural Pragmatics, 10, 2: 315-339.
-  Kim, E. & H-Yun, Lee. (2011). The semantic extensions of Korean verbs of perception, Hankuk University of Foreign Studies.
-  Kurath, H. 1921. The Semantic Sources of the Words for the Emotions in Sanskrit, Greek, Latin and the Germanic Languages. Menasha (Wi): George Banta Publishing Co.
-  Lakoff, G. (1987), Women, Fire and Dangerous Things, What Categories Reveal about the Mind, Chicago and London: Chicago University Press.
-  Lehrer, A. (1990), “Polysemy, conventionality and the structure of the lexicon”, Cognitive Linguistics, 1.207– 46.
-  Lien, C. (2005). Verbs of Visual Perception in Taiwanese Southern Min: A Cognitive Approach To Shift Of Semantic Domains, National Tsing Hua University.
-  Lindner, S. J. (1982), A Lexico-semantic Analysis of English Verb Particle Constructions with “out” and “up”, PhD Dissertation, University of California, San Diego.
-  Maslova, E. (2004). “A Universal Constraint on the Sensory Lexicon, or When Hear Can Mean ‘See’”? In Tipologičeskie obosnovanija grammatike: K70-letiju Professoa Xrakovskogo V.S.: 300-12. [PDF, ms]
http://anothersumma.net/Publications/Perception.pdf (access 16, November 2010).
-  Moiseeva, S. A, (2013). “Polysemy Development Tendencies of Perception Verbs (On the Material of Western-Romanic Languages)”, Worls Applied Science Journal 26(9).
-  Neagu, M. (2013). “What is Universal and what is Language, specific in the Polysemy of Perception Verbs?In Revue roumaine de linguistique (ed. Irina Necula), vol. LVIII, No/Issue 3: 329- 343.
-  Rojo, A. & Valenzuela, Javier. (2005). “Verbs of Sensory Perception in English and Spanish: Languages in Contrast, 5.2.
-  Sekuler, R. And R. Blake. (1994). Perception, 3th Edition. New York: Mc Craw- Hill Education.
-  Slobin, D. I. (1996). “Two ways to travel: Verbs of motion in English and Spanish”. In M. Shibatani and S. A. Thompson (eds.) Grammatical Constructions. Their Form and Meaning. Oxford: Clarendon Press.: 195-220.
-  Strenberg, r. j. (2006). Cognitive psychology, California, USA: Thomson Wadsworth.
-  Sweetser, E., (1990), From Etymology to Pragmatics. Metaphorical and Cultural Aspects of Semantic Structure, Cambridge, Cambridge University Press.
-  Taylor, J. R. (1995), Linguistic Categorization, Prototypes in Linguistic Theory (2nd.). Oxford: Claredon.
-  Vandeloise, C. (1991), Spatial Prepositions: A Case Study from French, Chicago: University of Chicago Press.
-  Vanhove, M. (2008), “Semantic Association Between Sensory Modalities, Prehension And Mental Perceptions”. From Polysemy to semantic change: Towards A Typology of Semantic Associations, John Benjamins.
-  Viberg, Å. (1984). “The verbs of perception: A typological study”. Linguistics, In Butterworth.
-  Yu, N. (2009). From Body to Meaning in Culture. Amsterdam and Philadelphia: John Benjamins.