نقش افعال حرکتی و سببی در ساخت امر تکریمی از منظر دستوری‌شدگی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه بوعلی سینا

2 کارشناس ارشد دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

افعال حرکتی و سببی ظرفیت بسیاری در ایجاد امر تکریمی دارند. مقاله‌ی حاضر در چارچوب رویکرد دستوری‌شدگی نقش این افعال در ایجاد چنین ساخت‌هایی را بر اساس منابع تاریخی و داستانی و موتور جستجو‌گر گو‍‌گل بررسی نموده است. نتیجه‌ی مطالعه نشان می‌دهد این افعال ابتدا با حفظ معنای واژ‌گانی، در وجه امری دستوری می‌شوند؛ سپس با شرکت در ساختار‌های زنجیره‌ای فعل و تشکیل یک گزاره‌ی واحد، به نشانگر‌ی کلی برای امر تکریمی تبدیل می‌شوند. این افعال دارای دو معنای اولیه و ثانویه هستند که در روند دستوری شدن، معانی خود را از دست می‌دهند تا به نشانگر کلی امر‌ساز برای امری‌های مؤدبانه تبدیل شوند. ساخت‌های حاصل ابتدا به عنوان کنش امری غیر‌مستقیم به کار می‌روند، سپس به دلیل بسامد کاربرد به صورت کنش‌های مستقیم‌تری باز‌تعبیر می‌شوند. ‌به‌علاوه بسامد کاربرد افعال حرکتی هم در ایجاد الگوهای امری و هم در تشکیل ساخت‌های زنجیره‌ای زایا از افعال سببی بیشتر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


-  خزا‌ئلی، محمد (1366)، شرح گلستان، تهران: سازمان انتشارات جاویدان.
-  شعار، جعفر (مصحح) (1363)، جوامع‌الحکایات و لوامع‌الروایات، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
-  طالش‌پور، فریبا (1386)، رسم دوستی (بر اساس زندگی شهید مصطفی حیدر‌نیا معاف)، تهران: انتشارات قدیا‌نی و اداره کل امور ایثارگران شهرداری تهران.
-  علومی، محمد‌علی (1378)، اندو‌هگرد (مجموعه داستان)، تهران: انتشارات سپیده سحر.
-  غفاری، علی‌اکبر (مصحح) (1382)، روح‌الجنان و روح‌الجنان، جلد دوم، تهران: انتشارات کتابفروشی اسلامیه.
-  کمال‌الدینی، محمد‌باقر (مصحح) (1381)، سندباد‌نامه، تهران: مرکز نشر میراث مکتوب.
-  مرادی کرمانی، هوشنگ (1381)، تنور و داستان‌های دیگر، تهران: معین- پروین.
-  مرادی کرمانی، هوشنگ (1384)، شما که غریبه نیستید، تهران: معین.
-  مشکو‌ر، محمد‌جواد (مقدمه و حواشی) (1352)، تاریخ طبری، ترجمه ابو‌علی محمد بلعمی، انتشارات شورای مرکزی جشن شاهنشاهی ایران.
-  مندنی‌پور، شهریار (1375)، مو‌میا و عسل (مجموعه داستان)، تهران: نیلوفر.
-  مندنی‌پور، شهریار (1379)، دل دلدادگی، جلد اول. تهران: زریاب.
-  نغزگوی‌کهن، مهرداد (1389)، چگونگی شناسایی موارد دستوری‌شدگی، «بخشنامۀ پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی»، شماره 2، 151.
-  نیکلسون، رینولد آلن (مصحح) (1383)، تذکرة‌الأولیاء، تهران: انتشارات اساطیر.
-  Aikhenvald, Alexandra Y. (2006), Serial verb constructions in typological perspective. In: Aikhenvald, Alexandra Y., and Robert M. W. Dixon (eds.), Serial Verb Constructions. A Cross-linguistic Typology, 1-45. Oxford: Oxford University Press.
-  Aikhenvald, Alexandra Y. (2010), Imperatives and commands. Oxford: Oxford University Press.
-  Bybee, Joan. (1985), Orphology a study of the relation between meaning and form. Msterdam John Benjamins.
-  Craig, Colette G., (1991), Ways to go in Rama: a case study inpolygrammaticalization. In: Traugott, Elizabeth C. and Bernd Heine (eds.), Approaches to Grammaticalization, 455-492. Amsterdam: John Benjamins.
-  Heine, Bernd, and Tania Kuteva. (2002), World Lexicon of Grammaticalization. Cambridge: Cambridge University Press.
-  Hopper Paul J., and Elizabeth C., Traugott. (2003), Grammaticalization. Second edition. Cambridge: Cambridge University Press.
-  Mauri, Caterina, and Andrea Sansò. (2011), “How directive constructions emerge: Grammaticalization, constructionalization, cooptation”. Journal of Pragmatics 43. 3521-3553.
-  Nicolle, Steve. (2007), The grammaticalization of tense markers: A pragmatic reanalysis. Cahiers Chronos17: 54.