دانشگاه بوعلی سینا
پژوهش های زبان شناسی تطبیقی
2252-0740
2322-4975
3
6
2014
02
20
خوهل و لغات مربوط به آن در زبان فارسی
1
6
FA
محمد
حسن دوست
استادیار و عضو هیأت علمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی
mhasandoust@gmail.com
در این مقاله به وجه اشتقاق لغت خوهل به معنی «خمیده، کج» و چند لغت دیگر فارسی نظیر خول به معنی «کج» و خُل به معنی «خمیده، کج؛ دیوانه، مجنون» که با آن هم ریشهاند، اشاره شده است.
<br>در ضمنِ مباحث ریشهشناختیِ مربوط به این لغات، به اقتضای کلام، به بررسیِ ریشهشناختیِ چند لغت دیگر فارسی نظیر سُهره به معنی «گذرگاه طعام، مری» و گونه به معنی «رخساره، خد، لُپ» و نیز به ذکر نکاتی دربارة مترادفات معناییِ برخی از لغات مورد بحث در پارهای از زبانهای هندواروپایی پرداخته شده است.
ریشهشناسی,متون کهن فارسی,خوهل
https://rjhll.basu.ac.ir/article_653.html
https://rjhll.basu.ac.ir/article_653_9a22d8f94aec16430c076f03e90415d2.pdf
دانشگاه بوعلی سینا
پژوهش های زبان شناسی تطبیقی
2252-0740
2322-4975
3
6
2014
02
20
بررسی شناختی مقولة «بر» در گلستان سعدی
7
19
FA
حدائق
رضایی
عضو هیأت علمی دانشگاه اصفهان
hadaeghrezaei@fgn.ui.ac.ir
شهره
مختاری
دانشجوی کارشناسی ارشد زبان شناسی دانشگاه اصفهان
mokhtari.shohreh@ymail.com
معصومه
کرمانی
دانشجوی کارشناسی ارشد زبان شناسی دانشگاه اصفهان
kermani.ir80@yahoo.com
چند معنایی پدیده ای رایج در زبان است که تقریباً در تمامی سطوح زبان دیده می شود. ظهور رویکرد شناختی کمک شایانی به توصیف این پدیده نموده است. در این پژوهش، چارچوب معنی شناسی واژگانی شناختی برای مطالعۀ چندمعنایی«بر» به عنوان یک حرف اضافه و همچنین یک همکرد فعلی در افعال مرکب، در دو باب اول گلستان سعدی مورد استفاده قرار گرفت. یافته هاحاکی از آن است که چندمعنایی مقولة «بر» پدیدهای نظاممند بوده وعواملی همچون تبدیل طرحواره های تصویری، برجسته سازی و استعاره در شکل گیری معانی مختلف این عنصر زبانی در قالب یک مقولة شعاعی نقش اساسی دارند. نتایج همچنین ضمن پیشرو نهادن جنبه هایی ازچیرهدستی نویسنده توانای گلستان در استفاده منحصربه فرد از زبان و چینش عناصر آن در بافت زبانی، نکاتی در زمینۀ تغییرات درزمانی و بسط استعاری«بر» در طول زمان در زبان فارسی در بر دارد.
مقوله بر,معناشناسی شناختی,معنای سرنمونی و طرحوارة تصویری
https://rjhll.basu.ac.ir/article_654.html
https://rjhll.basu.ac.ir/article_654_5163259b3dfd69dd95f1620cd3ddf8ba.pdf
دانشگاه بوعلی سینا
پژوهش های زبان شناسی تطبیقی
2252-0740
2322-4975
3
6
2014
02
20
سبکشناسی ویژگی های صرفی نثر تاریخ بیهقی و مقایسة آن با فارسی معاصر
21
37
FA
جمیله
اخیانی
استادیار دانشگاه زنجان
jakhyani@yahoo.com
مریم
شکوری بیرون
دانش آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه زنجان
shakouri_maryam66@yahoo.com
محرم
اسلامی
0000-0002-6811-1511
دانشیار دانشگاه زنجان
meslami@znu.ac.ir
در این تحقیق که یک مطالعۀ درزمانی و همزمانی است، به سبکشناسی ویژگیهای صرفی نثر تاریخ بیهقی پرداختهایم و سپس نتایج پژوهش را با ویژگیهای صرفی نثر فارسی معاصر مقایسه کردهایم. در مقایسة ویژگیهای صرفی نثر این دو دوره دیده میشود که زبان فارسی تحولات صرفی زیادی را پشت سر گذاشته است. این تحولات تصریف و واژهسازی را شامل میشود که به لحاظ تصریف امکانات تصریفی زبان فارسی با گذشت زمان محدودتر شده است و فرآیندهای واژهسازی در خصوص افعال پیشوندی به سه صورت حفظ فعل پیشوندی، حذف پیشوند و حذف فعل پیشوندی فعال بوده است و از سوی دیگر در این دو دوره از تعداد و بسامد افعال بسیط و پیشوندی کاسته شده و افعال مرکب جایگزین افعال بسیط و پیشوندی شده است. نیز معلوم میشود که برخی از وندهای تصریفی در فارسی معاصر در گذشته کلمة مستقلی بوده است و نیز برخی از وندهای تصریفی باگذشت زمان نقش خود را از دست دادهاند و به ساخت تیره تبدیل شدهاند. از نتایج تحقیق حاضر میتوان در مطالعات تاریخی زبان فارسی و ترسیم جریان تحولات تاریخی زبان فارسی و همچنین در تهیة منابع تاریخی این زبان بهره برد.
سبکشناسی,ویژگی های صرفی,تاریخ بیهقی,مطالعۀ درزمانی,مطالعۀ همزمانی و زبان فارسی
https://rjhll.basu.ac.ir/article_655.html
https://rjhll.basu.ac.ir/article_655_3af6d98a7ce0105e49dd11f1e1412aba.pdf
دانشگاه بوعلی سینا
پژوهش های زبان شناسی تطبیقی
2252-0740
2322-4975
3
6
2014
02
20
بررسی مقایسه ای استعاره های خشم در زبان فارسی و انگلیسی
39
60
FA
محمد امین
صراحی
استادیار گروه زبانشناسی دانشگاه گیلان
manasorahi@yahoo.com
محمد
عموزاده
استاد دانشگاه اصفهان
amouzadeh@fgn.ui.ac.ir
مقالۀ حاضر به مقایسه استعاره های مربوط به احساس خشم در زبان های فارسی و انگلیسی بر اساس الگوی شناختی- زبانی لیکاف و کاوکسس (1987) می پردازد. داده های این تحقیق بر اساس الگوی تشخیص استعاره از عبارات و اصطلاحات مربوط به احساس خشم استخراج گردیدند و با یکدیگر مقایسه شدند. نتایج حاصل از این تحقیق شباهت ها و تفاوت های فراوانی را میان استعاره های مربوط به احساس خشم در این زبان ها نشان میدهد. شباهت های موجود عمدتاً ناشی از انگیزشی جهانی است که بیشتر به دلیل فعالیت ها و عکس العمل های فیزیولوژیکی مشابه و همچنین عقاید مشابهی که گویندگان این زبان ها دررابطه با بدن خویش دارند به وجود آمده اند. تفاوت ها و جنبه های گوناگونـــی استعاره های مربوط به این احساس در این دو زبان به وجود زمینه های فرهنگی- عقیدتی متفاوت، تفاوت در رمزگذاری اطلاعات، میزان شرح و بسط واژگانی و یا حتی نوع دستوری واحدهای واژگانی به کار رفته مرتبط می باشد.
استعاره,احساس خشم,زبانشناسی شناختی,زبان فارسی و زبان انگلیسی
https://rjhll.basu.ac.ir/article_656.html
https://rjhll.basu.ac.ir/article_656_3f98157e91c6ae830f9288f593182893.pdf
دانشگاه بوعلی سینا
پژوهش های زبان شناسی تطبیقی
2252-0740
2322-4975
3
6
2014
02
20
بررسی سیر دگرگونی بازنمایی زبانی مذهب در آثار محسن مخملباف
61
87
FA
فاطمه
فولادی
کارشناسی ارشد دانشگاه الزهرا
sadre_22@yahoo.com
فرهاد
ساسانی
ID0000-0002-7585-918
دانشیار زبان شناسی دانشگاه الزهرا
fsasani@alzahra.ac.ir
این پژوهش سیر دگرگونی بازنمایی زبانی مذهب را در 41 نمایشنامه و فیلمنامه از آثار محسن مخملباف بررســی مـیکند تا تغییر نگرش مذهبی نویسنده به عنوان عضوی از جامعۀ فرهنگی ایران در طول سال های بعد از انقلاب مشخص شود. فرانقش اندیشگانی و نامگذاری هلیدی، غیریتسازی، مربع ایدئولوژیک فاندیک، چندصدایی باختین، بینامتنیت کریستوا و ارزش های واژگانی فرکلاف، نظریه ها و ابزارهای تحلیلی این پژوهش است. ابتدا آثار مورد نظر به لحاظ مضمونی دسته بندی و سپس تحلیل شد. مخملباف در دوره های ابتدایی، به تبیین مبانی دینی و به ویژه اســلام می پردازد و به اسلام در برابر کمونیسم و غرب برتری می بخشد. سپس به مسألۀ فقر و نابسامانی های سیاسی-اجتماعی ایران بعد از انقلاب می رسد. اولین بار در سال 1368 است که عشق وارد آثار مخملباف می شود و درست از همین دوره است که او به تدریج از جانبداری از قطبی خاص فاصله می گیرد و به سمت چندصدایی میرود. کم کم مذهب جنبة فرعی پیدا میکند تا جایی که او دیگر هیچ تأکیدی بر دینداری و به ویژه دین اسلام ندارد و در عوض به امور اخلاقی اشاره میکند. بعد از آن، مخملباف با کمی فاصله گرفتن از دین، یک جنبة انحرافی آن یعنی تعصب را نکوهش می کند. در پایان، او به فلسفة عشق و زندگی می رسد. شخصیت های این دوره، در وجود خدا شک دارند و شاید از دریچـة تجربه های معنوی جدید در جستوجوی حقیقت اند.
مذهب,فرانقش اندیشگانی,مربع ایدئولوژیک,چندصدایی و محسن مخملباف
https://rjhll.basu.ac.ir/article_657.html
https://rjhll.basu.ac.ir/article_657_b032b42c7004999c9a77dc15721e6412.pdf
دانشگاه بوعلی سینا
پژوهش های زبان شناسی تطبیقی
2252-0740
2322-4975
3
6
2014
02
20
پنج کلان الگوی استعاری در رباعیات اصیل خیام
89
104
FA
رحمان
ویسی حصار
0000-0002-3570-8338
دانشجوی دکتری زبان شناسی دانشگاه اصفهان
veisirahman@yahoo.com
منوچهر
توانگر
دانشیار گروه زبان شناسی دانشکاه اصفهان
tavangar@fgn.ui.ac.ir
والی
رضایی
استادیار گروه زبان شناسی دانشگاه اصفهان
vali.rezai@fgn.ui.ac.ir
جستار حاضر در پی بررسی سبک شناختی استعاره های بنیادین دربارة انسان، جهان، تولد، زندگی و مرگ در رباعی های اصیل خیام است. با تکیه بر رویکرد زبانشناسی شناختی و با مبنا قرار دادن شصت و شش رباعی اصـیل خیـام، استعاره های مربوط به مفاهیم مذکور در این رباعی ها مورد بررسی قرار گرفته و ویژگی های کمی و کیفی آنها مشخص می شود. نتایج این بررسی نشان می دهد که به ازای هر مفهوم چندین استعارة مفهومی متفاوت در رباعی ها موجود است، که یک مفهوم خاص را به شیوه های متفاوت مفهوم پردازی می کنند. اما نکتة قابل توجه این است که روابط خاصی بین بعضی از استعاره ها وجود دارد، به گونه ای که استعاره های خاصی از مرگ با استعاره های خاصی از زندگی، تولد، انسان و جهان در ارتباط است. با تعمق در این امر، مشخص شد که پنج نوع رابطة متفاوت بین استعاره ها وجود دارد که هر رابطه، خود بیانگر الگویی استعاری است. بر این اساس، پنج کلان الگوی استعاری پیشنهاد می شود که انواع متفاوت استعاره ها در باب مفاهیم بنیادین از یکی از آنها منتج می شوند. کلان الگوهای استعاری حاکم بر ساختار اسـتعاری رباعی های خیام به ترتیب بسامد کمی الگوی محفظه، الگوی کوزه گری، الگوی سرقت، الگوی می و الگوی بازگشت نام گرفتند. هر الگو بیانگر رابطۀ ساختاری خاصی میان مفاهیم استعاری در باب انسان، جهان، مرگ، تولد و زندگی است. این کلان الگوهای موجود، مبانی اصلی جهان بینی استعاری خیام را در رباعیاتش نشان داده و همچنین میتوانند به عنوان مبنایی سبک شناختی برای تشخیص رباعی های اصیل از غیراصیل خیام مورد استفاده قرار گیرند.
خیام,استعارۀ مفهومی,سبک شناسی,زبانشناسی شناختی
https://rjhll.basu.ac.ir/article_662.html
https://rjhll.basu.ac.ir/article_662_9113f7ee5624057b8726770e9a98511b.pdf
دانشگاه بوعلی سینا
پژوهش های زبان شناسی تطبیقی
2252-0740
2322-4975
3
6
2014
02
20
مقایسة فرایند سایشی شدگی در گونه های زبانی استان کرمان
105
121
FA
پریا
رزمدیده
کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس
p.razmdide@gmail.com
عالیه
کرد زعفرانلو کامبوزیا
دانشیار دانشگاه تربیت مدرس
akord@modares.ac.ir.
پژوهش حاضر به بررسی فرایند سایشی شدگی (فرایند تضعیف) در 15 گونه ی زبانی استان کرمان از جمله بافت، بردسیر، بم، جیرفت، رابُر، رفسنجان، رودبار جنوب، زرند، سیرجان، شهربابک، کرمان، کهنوج، گلباف، گوغِر و میمند، بر اساس نظریه ی زایشی اختصاص دارد. نگارنده در جمع آوری داده ها از روش اَسنادی و مصاحبه استفاده کرده است. برخی از نتایج این پژوهش عبارتنداز: 1. در همه ی گونه های کرمانی انسدادی و دولبی /b/ به سایشی و لبی [v] در جایگاه های پایانی، میان دو واکه و به ندرت در جایگاه های آغازین واژه تبدیل شده است.2. همخوان /G/ فارسی در گونه های کرمانی اغلب در مجاورت با همخوان بیواک و در جایگاه های پایانی و میان دو واکه به همخوان پیوسته ی [X] تبدیل شده است. 3. در برخی از گونه های کرمانی تیغ های و انسدادی /d/ در جایگاه های پایانی و میان دو واکه به تیغ های و سایشی [z] تبدیل شده است.
گونه های زبانی کرمانی,واج شناسی زایشی,تضعیف و سایشی شدگی
https://rjhll.basu.ac.ir/article_664.html
https://rjhll.basu.ac.ir/article_664_f5ea37d917f7cfec83c5f7a544b84657.pdf
دانشگاه بوعلی سینا
پژوهش های زبان شناسی تطبیقی
2252-0740
2322-4975
3
6
2014
02
20
بررسی تطبیقی خوشۀ همخوانی آغازین در زبان فارسی و عربی
123
134
FA
علی اصغر
قهرمانی مقبل
دانشیار دانشگاه خلیج فارس
a_ghahramani@sbu.ac.ir
فاطمه
نعمتی
استادیار دانشگاه خلیج فارس، بوشهر
fatemene@gmail.com
زبانشناسان اتفاق نظر دارند که در زبان عربی، همچون دیگر زبانهای سامی، خوشۀ همخوانی آغازین وجود ندارد که از آن با تعبیر «عدم ابتدا به ساکن» یاد کردهاند. این در حالی است که خوشۀ همخوانی آغازین در زبان فارسی پیش از اسلام به طور قطع وجود داشته است. در این نوشته کوشیدهایم که با توجه به تماس دیرپای زبان عربی و فارسی به دو موضوع زیر بپردازیم؛ نخست اینکه زبان عربی در صورت وامگیری واژگان فارسی دارای خوشه همخوانی آغازین چه رفتاری نشان داده و چه تغییری در این واژگان ایجاد کرده است. به عنوان نمونه، دو واژۀ «کلید» و «سْتبرگ» را که هر دو پیش از اسلام وارد عربی شده، بررسی کردهایم. دوم این که آیا وزن عروضی فارسی، در تحول خوشۀ همخوانی آغازین و شکستن آن نقشی داشته است؟ بررسی اشعار سدههای اولیۀ فارسی دری شواهدی دربارۀ چگونگی تحول خوشه های همخوانی آغازین در اختیار ما میگذارد.
خوشۀ همخوانی آغازین,زبان فارسی,زبان عربی,تحول زبانی و وزن عروضی
https://rjhll.basu.ac.ir/article_666.html
https://rjhll.basu.ac.ir/article_666_092f15017a8aa8dde590f24f5c674d9e.pdf
دانشگاه بوعلی سینا
پژوهش های زبان شناسی تطبیقی
2252-0740
2322-4975
3
6
2014
02
20
تکرار در گویش گیلکی
135
159
FA
مریم سادات
فیاضی
استادیار دانشگاه گیلان
msfayyazi@gmail.com
از جمله فرایندهای واژه سازی در گیلکی فرایند تکرار است که در آن تمام یا بخشی از واژه تکرار می شود و واژة جدیدی شکل می گیرد که یا بر معنای پایه تأکید میکند و یا شدت آن را نشان می دهد. از آنجا که گویش گیلکی در شمار گویش های در خطر نابودی قرار دارد، مطالعة فرایندهای ساختواژی آن اهمیتی دو چندان دارد؛ چرا که نخستین حوزة دستور که دست خوش تغییرات فرهنگی می شود، واژگان است. پژوهش حاضر با هدف شناسایی انواع فرایند تکرار و ارائة طبقه بندی ای از انواع آن صورت گرفته است و پژوهشگر می کوشد پاسخی برای این پرسش بیابد که آیا در گویش گیلکی انواع فرایند تکرار کامل و ناقص وجود دارد یا خیر. پیکرة داده های پژوهش با روش میدانی (مصاحبه با گویش وران بومی) و اسنادی (فرهنگ های لغت) گردآوری شده و با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی بررسی شده اند. نتایج پژوهش حاکی از وجود هر دو نوع فرایند تکرار کامل و ناقص در گویش گیلکی است.
تکرار کامل,تکرار ناقص و تکرار پژواکی
https://rjhll.basu.ac.ir/article_668.html
https://rjhll.basu.ac.ir/article_668_eca71a504f1a75912eac265408703a9e.pdf
دانشگاه بوعلی سینا
پژوهش های زبان شناسی تطبیقی
2252-0740
2322-4975
3
6
2014
02
20
واژه های مرکب اولیة غیر فعلی در زبان ترکی آذربایجانی
161
175
FA
یوسف
آرام
استادیار دانشگاه بوعلی سینا
youssefaram@gmail.com
در تمام زبان های طبیعی جهان، گسترش و تقویت واژگان از طریق خلق کلمات جدید از ویژگی های بنیادین زبان محسوب شده و روش ترکیب (compounding) نیز یکی از طبیعی ترین روش ها ملحوظ شده است. هدف از نگارش مقالة حاضر، شناسایی و معرفی بخشی از امکانات واژه سازی زبان ترکی بوده است. به همین منظور، ساختار ترکیب به طور عام و مرکب های اولیة غیر فعلی به طور خاص در زبان ترکی آذربایجانی مورد بررسی قرار می گیرد. بر همین اساس، ابتدا ویژگی های عمدة مرکب ها و وجوه متمایز آنها با گروه های نحوی به اجمال توصیف شده، سپس کلمه های مرکب زبان ترکی براساس ساختار صوری یعنی بر مبنای مقولة اجزای ساختاری کلمة مرکب یا شیوة ترکیب آنها طبقه بندی شده است. همچنین، تلاش شده است ضمن توصیف اجمالی واژه های مرکب اولیة غیرفعلی در زبان ترکی آذربایجانی و بازشناسی آن از سایر واژه های مرکب و تبیین زبانشناختی ویژگی های صرفی- نحوی ترکیب، الگوهای ترکیب در این زبان ارائه و توصیف گردد.
بر اساس این تحقیق، مشخص گردید که در زبان ترکی، همانند بسیاری از زبان های دیگر، ترکیب یک فرایند زایا و با قاعده است و اسم مرکب هسته آغاز (هسته + وابسته) در این زبان وجود ندارد.
ترکیب,مرکب اولیه غیرفعلی,مرکب ثانویه / فعلی,مرکب درون مرکز,مرکب برون مرکز,مرکب بدل یا دوسویه,مرکب دوتایی یا متوازن
https://rjhll.basu.ac.ir/article_669.html
https://rjhll.basu.ac.ir/article_669_af6d230d8c78acac862fd4942ecf4df7.pdf
دانشگاه بوعلی سینا
پژوهش های زبان شناسی تطبیقی
2252-0740
2322-4975
3
6
2014
02
20
تأثیر زبان عربی بر تطابق مسنداسمی با مسند الیه جمع، در زبان فارسی
177
188
FA
سید رضا
سلیمانزاده نجفی
استادیار گروه عربی دانشگاه اصفهان
rezanajafi84@yahoo.com
محمد
رحیمی خویگانی
دانشجوی دکتری دانشگاه اصفهان
rahimim65@gmail.com
در دستگاه تطابق زبان فارسی، تطابق مسند اسمی با مسند الیه جمع، مورد غفلت واقع شده است؛ به طوری که در کتب دستوری این زبان اصلاً بدان اشارهای نشده است. <br />مهمترین یافتههای پژوهش حاضر که با روش تحلیلی- توصیفی و با تکیه بر غزلهای سعدی نگاشته شده است؛ بیانگر آن است که اولا این تطابق دستوری دیرزمانی است که در زبان فارسی وجود دارد ولی کسی بدان توجهی نکرده است؛ لذا باید جایی در کتب دستوری این زبان، برای آن اختصاص داده شود، و ثانیاً به احتمال قریب به یقین از زبان عربی وارد زبان فارسی شده است.
دستور زبان فارسی,دستور زبان عربی,غزلهای سعدی و تطابق
https://rjhll.basu.ac.ir/article_670.html
https://rjhll.basu.ac.ir/article_670_63efade583a8882475beedf162ed9379.pdf
دانشگاه بوعلی سینا
پژوهش های زبان شناسی تطبیقی
2252-0740
2322-4975
3
6
2014
03
11
معرفی و نقد
ویویان ایوانز، واژه ها چگونه معنی می دهند: مفاهیم واژگانی، الگوهای شناختی و ساختار معنی
189
195
FA
راحله
گندمکار
دانشجوی دکتری زبانشناسی دانشگاه بوعلی سینا
r.gandomkar@atu.ac.ir
https://rjhll.basu.ac.ir/article_671.html
https://rjhll.basu.ac.ir/article_671_60ea2f92a5b1b9e843b7fa7a84e99021.pdf
دانشگاه بوعلی سینا
پژوهش های زبان شناسی تطبیقی
2252-0740
2322-4975
3
6
2014
02
20
درسنامة دستور ساختی؛ ویراستة توماس هافمن و گریم تروسدال1 ؛ 2013
197
205
FA
زانیار
نقشبندی
دانشجوی دکتری زبان شناسی دانشگاه بوعلی سینا
zaniar.naghshbandi@gmail.com
https://rjhll.basu.ac.ir/article_672.html
https://rjhll.basu.ac.ir/article_672_7da19b56b174bdb11200a5bf796a48f5.pdf