رابطه‌ی ادبیات با لغزش‌های زبانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد گروه زبان وادبیات فارسی دانشگاه بوعلی‌سینا همدان

چکیده

ادبیات بدان گونه که در این مقاله از آن یاد شده، یکی از زیرمجموعه‌های هنر و در زمره‌ی حقیقت و زیبایی به‌شمار می‌رود. این نوع هنری که در فرهنگ ایران و زبان فارسی بیش‌تر به شعر و سروده تعبیر یافته، مانند هر پدیده‌ی دیگری خاستگاهی دارد که در زبان اهل نقد و هنر، به تفصیل مورد کاوش قرار گرفته است. از سوی دیگر اشتباه‌های لپی اصطلاحی است که حدود صد سال پیش با سخنرانی‌های روان‌کاو پرآوازه‌ی آلمانی؛ یعنی فروید به‌صورت نظری رایج گردید. از میان انواع اشتباه‌های لپی، «لغرش‌های زبانی» وجه برجسته‌تری داشت که بیش‌تر مورد توجه فروید واقع شد. این مقاله، ضمن تبیین هر یک از این دو اصطلاح؛ یعنی ادبیات (شعر) و لغزش‌های زبانی، از نظر خاست‌گاه و تعبیر و کارکرد و نقش، سعی‌کرده‌ میان آن دو، پیوندهایی بیابد و آنها را به‌صورت نظری و با مصداق‌های عینی که در سروده‌های شاعران بزرگ ایران یافته‌، تشریح کند.

کلیدواژه‌ها


-  احمدزاده، شیده (۱۳۸۶)، «ژاک لاکان و نقد روان‌کاوی معاصر»، مجله‌ی پژوهش‌نامه‌ی فرهنگستان هنر، شماره‌ی ۴، ۹۳ تا ۱۰۸.
-  احمدی، بابک (۱۳۷۵)، ساختار و تأویل متن، تهران، انتشارات نشر مرکز، چ سوم.
-  انصاری، خواجه‌عبدالله (۱۳۷۱)، رسایل جامع خواجه عبدالله انصاری، به تصحیح و مقابله‌ی وحید دست‌گردی، تهران، انتشارات مروی، چ ششم.
-  ایرج میرزا، جلال الممالک (1351)، دیوان، به کوشش خسرو ایرج، تهران: انتشارات کتاب‌خانه‌ی مظفری، چ یکم.
-  پاینده، حسین (۱۳۷۲)، «کاربرد روان‌شناسی در نقد ادبی»، مجله‌ی هنر، شماره‌ی ۲۴، ۲۸۱ تا ۲۸۹.
-  پورنام‌داریان، تقی (۱۳۸۸)، «مثنوی و خلاف‌عادت‌های معنایی و بیانی»، مجله‌ی معارف، ش ۶۷، ۵ تا ۳۲.
-  جلالی، مهدی (۱۳۳۳)، «نظریات فروید و انتقاداتی که از آنها شده است»، مجله‌ی دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی دانش‌گاه تهران، شماره‌ی ۱۳، ۲۴ تا ۳۳.
-  حافظ، شمس‌الدین محمد (۱۳۸۵)، حافظ به سعی سایه، به کوشش هوشنگ ابتهاج، تهران: انتشارات نشر کارنامه، چ دوازدهم.
-  خرمشاهی، بهاءالدین (۱۳۷۳)، حافظ‌نامه، (دو مجلد)، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چ ششم.
-  دون، شولتز؛ سیدنی، شولتز (۱۳۸۲)، تاریخ روان‌شناسی نوین، ترجمه‌ی علی‌اکبر سیف و همکاران، تهران: انتشارات دوران، چ دوم.
-  رستگار فسایی، منصور (۱۳۸۵)، حافظ و پیدا و پنهان زندگی، تهران: انتشارات سخن، چ اول.
-  سجودی،‌ فرزان (۱۳۷۸)،‌ «نقدی بر هنجارگریزی لیچ و اصل رسانگی شفیعی کدکنی»، مجله‌ی هنر، ش ۴۲، ۱۸ تا ۲۲.
-  سعدی، شیخ مصلح‌الدین (۱۳۶۳)، کلیات، به اهتمام محمدعلی فروغی، تهران: انتشارات امیرکبیر، چ چهارم.
-  شاله، فلیسین (۱۳۳۱ - ۱۹۵۲)، فروید و فرویدیسیم، ترجمه‌ی اسحاق وکیلی، تهران: انتشارات رنگین، چ یکم.
-  شفیعی کدکنی، محمدرضا (۱۳۶۸)، موسیقی شعر، تهران: انتشارات آگاه، چ دوم.
-  صفا، ذبیح‌الله (۱۳۶۷)، تاریخ ادبیات در ایران، (هشت مجلد)، ج اول، تهران: انتشارات فردوس، چ هشتم.
-  صفوی،‌ کورش (۱۳۸۳)، از زبان‌شناسی به ادبیات، ج اول، تهران:‌ انتشارات سوره، چ اول.
-  ضیمران، محمد (۱۳۷۸)، «سیری در اندیشه‌های ژاک لاکان»، مجله‌ی بایا، شماره‌ی ۶ و ۷، ۸۳ تا ۸۸.
-  عین‌القضات همدانی، عبدالله بن محمد (۱۳۷۷)، تمهیدات، تصحیح عفیف عسیران، تهران: انتشارات منوچهری، چ پنجم.
-  فروید، زیگموند (۱۳۷۳)، «خود و نهاد»، ترجمه‌ی حسین پاینده، مجله‌ی ارغنون، شماره‌ی ۳، ۲۲۹ تا ۲۵۲.
-  فروید، زیگموند (۱۳۸۲)، «ضمیر ناخودآگاه»، ترجمه‌ی شهریار وقفی‌پور، مجله‌ی ارغنون، شماره‌ی ۲۱، ۱۳۳ تا ۱۵۲.
-  فروید، زیگموند (۱۳۸۴)، تفسیر خواب، ترجمه‌ی شیوا روی‌گریان، تهران: ‌انتشارات مرکز، چ سوم.
-  فروید، زیگموند (۱۳۹۳)، روان‌شناسی توده‌ای و تحلیل اگو، ترجمه‌ی سایرا رفیعی، تهران: نشر نی، چ یکم.
-  فلاحی، محمدهادی (۱۳۸۶)، «بررسی انواع لغزش‌های زبانی در گفتار فارسی‌زبانان بزرگ‌سال»، مجله‌ی زبان و زبان‌شناسی، شماره‌ی ۱، ۱۲۷ تا ۱۳۶.
-  لاجوردی/ ارمکی، هاله/ تقی (۱۳۸۲)،‌ «هرمنوتیک باززسازی یا گفت‌و‌گو»،‌ مجله‌ی مطالعات جامعه‌شناختی،‌ ش ۲۱،‌ ۹۳ تا ۱۱۲.
-  مولوی، جلال‌الدین محمد (۱۳۶۳)،‌ مثنوی معنوی (چهار مجلد)، به تصحیح رینولد.ا.نیکلسون، به اهتمام نصرالله پورجوادی، تهران: انتشارات امیرکبیر، چ یکم.
-  مولوی، جلال‌الدین محمد (۱۳۶۶)، دیوان شمس تبریزی، مقدمه و شرح حال، بدیع‌الزمان فروزان‌فر، تهران: انتشارات جاویدان، چ هفتم.
-  نسفی، عبدالعزیز بن محمد (۱۳۸۲)، با مقدمه‌ی هانری کوربن و سیدضیاء‌الدین دهشیری و تصحیح ماژیران موله، تهران: انتشارات طهوری، چ دوم.
-  نظامی گنجوی، الیاس بن یوسف (۱۳۶۳)، کلیات، خسرو و شیرین، به کوشش وحید دست‌گردی، تهران: انتشارات علمی، چ دوم.
-  یاکوبسن، رومن (۱۳۷۶)، روند بنیادین در دانش زبان، ترجمه‌ی کورش صفوی، تهران: انتشارات هرمس، چ اول.
-  lecch. G. N. a linguistic guide to English poetry long man. London. 1969